Regularmente nos ta tende y ta discuti tambe tocante e tema di diversificacion di nos economia, den e dianan aki atrobe, unda tambe ta surgi e pregunta pakico nos no tin industria mas?

Gradualmente nos a perde tur otro industria cu tabatin y realmente a keda un so: turismo. Y dentro di e tema aki ta surgi un pregunta mas specifico, kico ta e factornan cu ta contribui na e hecho cu awe nos ta para man bashi pa loke ta otro actividad economico, y ta parce cu nos ta condena na keda limita na loke tin actualmente. Realmente ta imposible pa nos atrae otro industria? Of tin cos cu mester o por cambia?

Laga nos cuminza bisa cu nos no ta mira motibo pa ta optimista den e asunto aki. Intento pa cambia e panorama aki a tuma lugar na varios ocasion y durante varios decada, y e unico resultado ta cu tabatin un tema pa discuti durante happy hour. Cu esey naturalmente nos no a bisa nada di e factornan limitante, pero ban haci un intento.

Un di e promer aspectonan cu ta resalta, si nos compara nos mes cu nos region, ta cu nos ta un di e islanan cu un GDP per capita mas halto y un nivel di salario halto. E pandemia no a cambia e diferencia ey, ya cu tur pais den e region a keda afecta. Pero GDP per capita halto of abao, na tur pais nos ta topa cu un clase obreril cu tin problema pa yega fin di luna cu algo den nan cartera. Cerca nos esey no ta otro, pasobra nos tin un nivel halto di salario minimo, pero un nivel haltisimo tambe di prijs, pa cualkier producto. Esey tin parti di su logica den e hecho cu ta importa practicamente tur cos cu nos ta usa. En todo caso, nos tin e realidad tambe di un parti considerable di e poblacion cu ta yega apenas na cubri nan necesidadnan mas urgente. Sin embargo, ora un empresa di exterior mester considera establece un actividad na Aruba, y ta analiza kico ta e pro y contranan, rapidamente nan ta bin topa cu e realidad cu salario minimo aki ta alrededor di mil dollar pa luna, mientras na varios otro pais den nos region esey ta hopi menos. Esey ta un punto menor hopi grandi, pasobra costo di payroll den cualkier empresa ta un punto clave.

Sin embargo, den ningun industria payroll so ta defini e panorama, tin varios otro factor pa contempla. Por ehemplo, bon conexion, tanto aereo y maritimo como telecomunicacion. Esaki cerca nos ta un punto faborable den transporte aereo y maritimo, pero no ta conta pa telecomunicacion. Aki no ta trata tanto di e calidad di conexion pa nos como usuario, y den e caso ey tambe pa un empresa pa su conexion pa exterior, sino di e bloqueo cu ta existi pa e actividadnan economico cu nos lo por a desaroya den e sector di servicio digital mes, si no tabata pa e casi monopolio di e compania estatal, cu ta un estorbo pa desaroya esaki. Y esey ta un lastima, pasobra esaki ta e tipo di actividad unda nos por a explota un di e bentahanan grandi di nos isla, y esey ta e ambiente multilingual den cual nos hendenan ta lanta. Por cierto tambe un di e poco bentahanan comparativo cu nos tin riba mayoria di otro teritorio. Bisando esaki, nos no ta mira ningun motibo pa optimismo di mira cambio, pero ta haci si cu discusion cada biaha tocante diversificacion, sin cu tin voluntad pa gara e bentahanan cu nos tin, ta birando un debate inutil. Nos sa cu den formacion di gobierno lo elabora un bunita documento unda atrobe ta aparece un lista di deseo, di desaroyo di actividad alternativo, cu bien por warda pa december pa wak si San Nicolas (esun riba cabay) por haci algo.

Y tin mas contratiempo crea pa nos mes. Un di nan ta e sistema fiscal cu no ta parce di e mundo aki mas. Nos ta anticipa cu e Hulandesnan lo bin hinca poco sense den cabez di nos mandatarionan, pero nos ta pesimista mirando e tenaz rechazo cu nos a mira den ultimo decadanan pa cambia algo pa mihor. Aki ta unda un di e cambionan grandi mester bay tuma lugar, pa crea un clima di inversion mas sano, a pesar cu nos ta un isla caro. Tur cos semper ta depende di e corelacion prijs/calidad, ta pesey nos tin hotel aki, unda ademas a crea un ‘niche’ di impuesto solamente pa nan.

Nos mester tuma na cuenta tambe cu nos ta den un region unda tur pais tin e mesun problema y mesun deseo. Tur pais kier diversifica y ta hasta ofrece cos cu nos no por, manera ciudadania di nan pais, basta bo inverti un cierto suma minimo. Felizmente nos a keda libera di e tipo di oferta ey, siendo parti di Reino Hulandes, unda nos no ta dicidi riba paspoort. Pero finalmente nos ta para ainda na ‘square one’, unda ta keda tende repiticion di lema y consigna, sin nada concreto. Pesey nos ta keda ripiti fracaso, manera henter e show di scuma alrededor di e proyecto di cannabis, desliga di realidad di nos region. Bon ehemplo di loke nos no mester.