Joyce Pereira
Joyce Pereira

 ‘Historia di Papiamento ta fuertemente liga na colonialismo, sclavitud y migracion . Y e historia aki ta sumamente largo’, Joyce Pereira di Fundacion Lanta Papiamento ta conta Bon Dia. Un gran parti di e historia ta relaciona cu migracion forsa pa via di sclavitud y guera.

Reflehando riba e desaroyo di Papiamento den e aña aki unda nos ta presta mas atencion na nos lenga, sra. Pereira ta duna un bista riba e desaroyo historico cu nos lenga crioyo a cana. Nos idioma a desaroya pa via di diferente factor, entre otro e desinteres di colonisadonan den enseñansa hunto cu misa catolico su sosten pa e lenga. El a haci cu Papiamento a crece di tal manera cu awendia mayoria di nos poblacion ta papi’e.

Den terminonan linguistico por bisa cu tur lenga crioyo a desaroya di un lenga ‘pidgin’.

E grupo di lenga aki historicamente a bin ta existi pa personanan cu no ta papia e mesun lenga por comunica cu otro maske tin un barera di lenguahe. Den Aruba su contexto historico, e papiamentista ta mustra cu pa via di sclavitud diferente grupo di persona a bin na contacto cu otro pa asina colonisadonan haci negoshi cu hende di descendencia Africano.

Aunke claro e mescla a bini hunto na diferente deposito di catibo rond Caribe, sra. Pereira por mustra cu na Africa mes tabatin un mescla linguistico ta tuma luga. Esaki por wordo ilustra cu e idioma Cabo Verdiano, cual su structura gramatical ta sumamente similar na esun di Papiamento. “Claro tin diferencianan si, pero bo no por bisa cu e cantidad di similaridad cu tin entre e dos lenganan ta un casualidad.”

Cabo Verdiano tambe a surgi probablemente por medio di relacionnan comercial cu tabatin entre personanan di diferente descendencia na Africa, aunke esaki a pasa prome cu sclavitud. Den comunidad linguistico no tin mucho duda riba e teoria, pa loke ta trata e influencia di Cabo Verdiano riba Papiamento. “Pues ta muy probabel cu e Africanonan pasando den e genocidio a trece nan lenga na Corsou cual ta unda e raiz di Papiamento a nace.”

Pero e desaroyo di Papiamento no ta solamente liga na influencianan Africano: ta asina cu un grupo grandi di hudiu cu a emigra di Portugal djey a bay Brasil na un ex colonia Hulandes pa despues un par di nan yega na Corsou, segun sra. Pereira. Aunke comunidad na Corsou tabata creciendo, e tempo ey e West Indische Compagnie (WIC) tabata prohibi establecimento na Aruba y Boneiro pa asina conserva nan.

Actitud elite Hulandes a yuda Papiamento
E doñonan di WIC (de heren XIX) alabes di kier a conserva y haci di Aruba un rancho pa cria bestia, na Corsou mientras Papiamento a cuminsa forma nan no tabata kier pa hende preto siña Hulandes. Esaki ta relaciona cu e actitud elite di Hulandesnan di e WIC e tempo ey. Es mas, nan no tabata kier pa catibonan siña nan religion protestant.

E factornan aki a conduci cu lentamente Hulandes a cay atras den boca di pueblo mientras Papiamento tabata desaroya mas y mas. “E actitud aki a bay asina leu cu nan tabata prefera di papia Papiamento cu e catibonan pa preveni cu nan siña poco Hulandes. Pero ta esaki mes a frena desaroyo di Hulandes na Corsou.”

Ora cu porfin WIC a dicidi di laga hende establece nan mes na Aruba (prome di Corsou so) practicamente Papiamento tabata desaroya caba y cla pa uza como lenga di pueblo aki, segun sra. Pereira.

‘Den siglo 17-18 papiamento tabata mas importante cu nos ta realisa’
Aunke cu Papiamento tabata un lenga importante pa e Corsou claramente di e manera cu el a desaroya den corto tempo mirando cu ta asina personanan di diferente cultura por a comunica cu otro esaki ta bay mas leu ainda.

Segun sra. Pereira tin un disertacion unda a descubri den archiefnan cu Papiamento tabata hasta e idioma di comercio cu paisnan bisiña Colombia y Venezuela tabata uza pa e meta aki principalmente. “Te hasta pa un tempo na Costa Rica bo ta haya rasgonan di Papiamento.”

Nos lo elabora mas riba e historia di Papiamento den un proximo edicion, unda lo trata e tema di influencia di enseñansa y misa catolico riba e idioma su desaroyo