editorial.jpg

Pa haci un bon evaluacion kico 2016 por trece pa nos, nos mester analisa kico 2015 ta bay laga atras. Compara cu aña 2014 nos por bisa cu 2015 tabata relativamente calmo, aunke aki tambe riba tereno politico a sucede un ke otro, pero no na nivel di welga di hamber.

Kico ta e aspectonan clave di desaroyo economico den 2015? Nos por observa, mescos tabata e caso na 2014, cu sector di turismo atrobe ta mustra un crecemento, tanto di mercado primordial di Merca, como tambe di America Latino. Den e ultimo mercado aki principalmente ta crecemento di mercado Venezolano, cu pa un parti ta e bishitantenan cu ta bin pa un o algun dia so, y mas tanto ta bin pa logra haya dollar cash pa sigui negocia na nan pais. E bishitante aki tin e tendencia di no keda na e hotelnan grandi, pero ta prefera keda den apartamento  mas barata posibel pa gasta lo menos posibel durante nan estadia. Un parti di e sector hotelero a sinti efecto di e fenomeno  aki, pero segun declaracion di AHATA no esnan cu mayoria biaha ta atende turista for di Merca.

Esaki tin como consecuencia cu e efecto positivo riba economia lo ta menos tambe, cu den e caso cu tur e turistanan cu yega ta di categoria mas halto. Banda di esey nos por mira cu entrada di impuesto por ehemplo ta keda atras compara cu e aña anterior, indicando cu consumo local tampoco ta creciendo.

Gobierno den su calculacionnan pa 2015 ta tuma como punto di salida un crecemento di 5% nominal, es decir e GDP ta bay di 4768 miyon florin, segun Banco Central na 2014, pa 5012 miyon na 2015; e ultimo aki ta e cifra cu gobierno ta maneha. Pero e gran interogante lo ta si ta yega berdaderamente  na e crecemento aki, mirando cu entrada di gobierno ta cayendo atras, tanto den entrada di impuesto como den otro entrada, pa un entrada total cu pa tres cuarto di aña no tabata mustra bon. Finalmente gobierno por drecha su balance sheet cu benta di propiedad publico, pero esey no ta cambia e panorama economico cu ta mustra cu algo mester sucede pa para e proceso actual unda e crecemento di turismo no ta suficiente pa compensa e perdida di poder di compra local.

Esey tambe lo significa cu mester revisa e base riba cual gobierno ta calculando e porcentahe di su deficit presupuestario compara cu GDP, si e GDP por ta considerablemente bao di e marca di 5000 miyon pa 2015. Esaki lo duna un porcentahe mas halto di deficit compara cu GDP pa 2015 y tambe pa 2016, ya cu e crecemento economico den e aña venidero lo tin otro punto di partida, cu ta mas abao cu loke ta maneha awor.

Banda di esey lo ta logico, mirando cu nada no a cambia pa duna sector priva un bista mas positivo riba posibel efecto di nan inversion na 2016. E incertidumbre kico ta bay ta e sacrificio pa sector priva a keda y gobierno claramente ta esun cu a keda debe un contesta, despues cu a torpedia e intento di ministro di Financia pa introduci un impuesto nobo, cu supuestamente lo a simplifica henter e sistema tambe. E miedo ta keda cu den curso di 2016 diripiente ta anuncia un of otro impuesto pa salba gobierno su asunto. Mientras e claridad  ey no bin, inversion lo keda na un nivel menos positivo. Igualmente e consumidor tambe ta keda pendiente, loke mescos cu e aña aki lo tin su efecto riba caha di gobierno, cu di menos actividad economico lo saca menos entrada.

Den rueda di prensa recientemente, presidente di CAFT a confirma tambe cu nan ta mira e tendencia señala aki, cu por haci cu tanto e calculacion di crecemento economico di gobierno, como esun di e propio CAFT por resulta demasiado optimista.

Di otro banda, gobierno ta pone tur cos riba un posibel  reapertura di e refineria, loke mas laat den aña por cuminsa genera actividad economico, cu lo tin su efecto positivo riba caha di gobierno. Tambe lo tin algo mas di importacion y di empleo, a base di e proyectonan grandi manera Green Corridor y renobacion di hospital. Ta dudoso si esey lo por compensa pa e caida grandi cu tabatin den ultimo añanan den sector di construccion.

Otro aspecto cu no ta hayando asina hopi atencion ta e aumento di salario minimo, pero cu pa hopi negoshi chikito y mediano por bay resulta un peso bastante grandi, mirando cu un parti considerabel di sector priva no a gosa di un bon aña. Gobierno ta compensando pa inflacion cu no mester tabata t’ey mes, ya cu practicamente e unico factor inflacionario tabata e aumento di tarifa di awa y coriente, a base di e famoso aventura di ‘hedging’. Prijs abao di combustibel a haci cu e inflacion a keda na un minimo. En todo caso, 2016 ta inicia manera 2015 ta caba, sin perspectiva di gran optimismo, mas bien cautela den inversion.