Cu nos ta den e crisis mas severo di nos existencia, esey nos tur sa, pasobra hopi di nos ta sinti esey ‘en carne propia’. Un a perde trabao, otro tin empleo ainda, pero cu un salario severamente corta. Contal cu hopi di nos ta trata di soluciona nan problema segun nan por. Tin un problema di pobreza creciente riba e isla aki, tanto entre hende naci na Aruba como entre e inmigrantenan.

E cifranan maneha pa e instancianan cu ta duna ayudo ta mustra den mesun direccion: pobreza ta aumentando. Esaki ta crea mas necesidad pa ayudo den alimentacion. Pero esey no ta tur. Un paseo riba nos isla, y haciendo un esfuerzo pa mira mas cu loke ta visible ora nos ta core pasa cu velocidad normal, ta laga nos mira e cantidad di construccion temporal, di plywood, di cualkier otro material salba di un morto prematuro na dump, otronan un poco mas solido, pero en todo caso no construccion cu ta mustra cu tabata e idea pa bay busca un permiso oficial pa e construccion.

Awor, e problema di construccion sin permiso ta existi pa hopi aña caba. For di tempo cu Aruba a conoce un explosion poblacional den añanan 90 di siglo pasa, nos a bin conoce e fenomeno di apartamento, cu parcialmente tabata pasa via e canalnan oficial. Di e manera aki Aruba a compensa e falta di suficiente vivienda adecua pa e diezmiles di persona cu mester a haya un lugar di biba. Por observa cu den e añanan ey tur cos mester a bay cu un velocidad grandi cu no a permiti planifica y construi na forma ordena. Esey ta duna nos awendia e contraste entre e barionan bieu bon planifica, cu caya completo cu asfalt y acera, y cu sistema di riolering. Barionan manera Dakota y barionan similar traha den añanan 50 na San Nicolas. Un diferencia grandi cu e barionan nobo cu ta parce di a nace di nochi pa mainta, sin ningun clase di infrastructura, sin caya, sin acera, sin nada. Aki aya den ultimo añanan a cuminza bin cu proyecto pa finaliza e infrastructura den varios bario, pero na un ritmo demasiado lento, aparentemente pasobra gobernacion no por inverti mas den e cosnan aki. Esey no ta nada sorprendente pasobra casi tur cos ta bay den paga salario na un aparato gubernamental monstruoso di tamaño den comparacion cu loke nos mester y nos por afford, pero esey ta storia conoci.

Loke ta surgiendo e ultimo añanan, ta cu nos ta mira un cantidad di construccion manera describi aki riba, cu no por pasa ningun control ni ta parce di ta traha pa esey. Pero control no ta cuestion di construccion so. Ta parce nos un oportunidad perdi cu pa via di Covid-19 e trabao di Censo ta tumando lugar for di distancia, pasobra ta net awor ta importante pa haya un idea con grandi e problema aki ta, pa haya un mihor vista di kico ta e problemanan social y economico di e miles cu ta biba den e costruccionnan temporal aki. Si bo no bay wak bo mes, con bo por sa cu doño di e cas ta bisa cu ta e so y su señora ta biba na e adres ey, y no ta conta bo cu den cura tin cuatro shopa di plywood unda tin hende ta biba cu ta paga balente placa pa e ‘privilegio’ ey ademas. Cu otro palabra, tur esaki ta keda scondi si no tin un Censo cu ta bay observa na e lugar mes. Nos conoce adres unda oficialmente tin un famia so inscribi, sin embargo tin na cualkier momento seis auto dilanti porta… Anto eseynan ta esnan cu por afford un vehiculo, nan no ta ni e problema mayor. E problema cu nos tin awor cu un parti di e poblacion cu apenas tin di come, no tin placa pa un vivienda digno tampoco. Esey ta haci cu den un tempo relativamente cortico nos ta mira e fenomeno ta surgi, cu na Hulandes nan ta yama ‘verkrotting’, e fenomeno di cas cu no ta haya mantencion adecua mas, plus e casnan di calidad inferior cu ta surgiendo tur caminda caba. Si no ta bin un cambio liher, aki poco tempo Aruba ta mustra manera un favela… Simplemente no tin suficiente construccion ordena di vivienda. Pa duna un cifra: E añanan cu tabata conoce mas di 1000 permiso pa aña pidi pa construccion di cas, tabata 1998, 1999, 2004 y 2005. Den ultimo decada aki, e unico añanan cu ta pasa riba 500 peticion pa aña ta 2010, 2013 y 2019. Anto esey ta pa e hendenan cu tin e entrada pa por bay banco y haya hipoteca pa traha nan cas. E resto? Wak con nan ta scapa nan curpa. Casi semper nos ta cla pa gaba e desaroyo superrapido y bunita cu nos a pasa aden den ultimo 30 aña a traves di turismo. E consecuencianan visible di e crecemento desbalanza tabat’ey semper, pero nos tabata haci manera nan no t’ey. Awor nan ta bira visible rapidamente, mientras cu den e añanan venidero gobierno lo no tin ni placa pa paga su gastonan actual, mucho menos capital pa inverti den duna su ciudadanonan un lugar mas digno di biba.