Caribbean Climate & Energy Conference

Aruba tin plannan amplio pa trata cu e necesidadnan di clima y energia y lo bo tende tur cos tocante esaki nan den e proximo dianan durante e Conferencia di Clima y Energia.

Mi ta desea pa pone enfasis riba un factor critico cu ta esencial pa e exito di tur e plannan aki. Nos por captura esaki den un palabra: “conscientisacion”. Mi no ta papia di “conscientisacion” den e sentido tradicional.

Nos como ciudadano di isla caribense, nos sa cu e clima ta cambiando, nos ta mir’e, nos ta sint’e, nos ta bib’e. Realmente, nos no tin e necesidad pa convence nos pueblo cu cambio di clima ta aki. Pa locual ta trata energia, nos pueblo tambe sa cu energia fabrica pa hende ta costa hopi y no ta sostenibel. Nos pueblo sa cu tin un e necesidad pa energia limpi.

Mi ta papiando di un diferente tipo di conscientisacion. Mi ta papiando di “conscientisacion” riba e pregunta di KEN por logra e cambio aki.

Si e pueblo ta kere cu problemanan di clima mester wordo soluciona pa gobierno, anto nos plannan no lo ta exitoso. Si gobierno ta kere cu nan so por maneha esaki, anto e ora progreso lo ta slow y fracaso ta e resultado mas probabel. Pues, mi ta kere cu tur nos plannan pa trata cu problemanan di clima y energia ta rekeri un bon dosis di conscientisacion propio.

Gobierno mester cuminsa acepta nan limitacionnan, manera limitacion financiero incluyendo debe nacional cu ta un problema den mayoria di economianan chikito. Mayoria di nos tin espacio fiscal limita pa acepta invercionnan grandi cu ta necesario.

Di manera similar, sector priva mester laga bay di e punto di bista tradicional cu clima ta un problema cu mester wordo soluciona pa gobierno y wordo paga pa gobierno.

Cada un di nos tin un papel pa hunga y nos mester traha huntu, iniciativanan conhunto entre sector publico y sector priva mester ta central den nos plananan. Nos no por simplemente re-empaketa productonan di debe, presenta nan na gobierno y yama esaki un solucion.

Como pensamento final, mi ta cita Secretario General Ban Ki-moon di Nacionnan Uni den 2015 kende a recorda nos cu:

“Cambio climatico no conoce frontera nacional”

Palabranan berdad. Pero e bon secretario a referi na fronteranan “nacional”. Mi ta sugeri un ahustacion chikito na e lema famoso aki. Den cuadro di “conscientisacion”, nos por bai di acuerdo pa nos elimina e palabra “nacional” for di e frase ey. Pasobra cambio climatico no conoce ningun tipo di frontera, punto. Ni nacional, ni domestico.

Pa Aruba, e elemento clave den iniciativanan di clima y energia limpi, ta den nos capacidad pa crea e conscientisacion, cu e lo exigi cooperacion mutuo entre e publico domestico y sector priva.

Riba e pregunta unda nos ta mira posibilidadnan pa cooperacioon adicional?

Pa cooperacion adicional entre nos, na e conferencia di Our Ocean na Panama algun luna pasa, un di e puntonan principal tabata cu nos no por papia di clima sin papia di salud di nos oceano.

Nos ta ocupa cu expansion di nos parke marino cu actualmente tin 4 area pa cubri henter e isla. Pero mi no ta kere cu esaki ta suficiente si nos kier logra e mandato di 30×30, tampoco e ta suficiente pa reforsa nos resistencia y capacidadnan di naturalesa pa por absorba impactonan di cambio climatico. Mi ta kere fuertemente cu nos mester, como minimo, papia di un area marino proteha di ABC, Aruba Boneiro y Corsou, caminda nos por uza planificacion espacial marino como un herment pa maneha nos awanan responsabelmente den un forma colaborativo.

Si nos mira na e localisacion di Sint Maarten, Saba y Statia, como Reino, kisas nos mester cuminsa boga tambe pa un area marino proteha cu ta cubri henter Caribe. Esaki por duna nos e oportunidad pa maneha e region di caribe na un forma mas efectivo, mas economico y tambe ta habri porta pa atrae financiamento pa e maneho responsabel pa cu nos recursonan natural marino y tambe pa mas actividad economico.