Den un edicion anterior nos a cuminza trata e temanan cu ta exigi unvision mas a largo plazo, y cu cada tanto tempo ta importante pa nos reflexiona riba nan. Talvez lo tabata mihor si nos a inicia cu e vision a largo plazo en general cu mester existi pa nos por papia despues di e detayenan. Na e momento aki, cu nos ta na mitar caminda den e periodo di gobernacion aki, ta importante evalua unda nos ta para cu cumplimento cu e preparacion pa nos bay den direccion di e desaroyo desea.

Pero, pa cuminza, kico ta e meta strategico di desaroyo general cu e pais aki tin? Varios lo core corda nos cu e vision ta pa logra un desaroyo socio-economico sano y sostenible, cu ta tuma na cuenta interes di tur grupo y capa di nos sociedad. Nos ta kere cu gran mayoria di nos por reconoce nan mes den e formulacion aki. Bon, esey tabata e parti facil anto. Pasobra kico realmente e termino ‘sostenible’ ey ta, di cual practicamente tur politico, y hopi organisacion y ciudadano ta papia? Pa nos no bay perde nos mes den splica concepto teorico, ban cuminza cu menciona e asuntonan basico cu lo bin dilanti den cualkier discusion tocante strategia di desaroyo. Uno, ken nos ta y kico nos ta? Nos ta un isla chikito den lama Caribe, cu actualmente alrededor di 107.000 habitante, oficialmente registra, pues cu un densidad di poblacion bastante halto di alrededor di 595 perona pa km2. Nos sa cu e isla aki no ta bay crece, al contrario, nos por hasta perde teritorio si e cambio di clima causa un nivel mas halto di lama. Esey ta implica anto cu nos mester conclui cu desaroyo, si e mester ta sostenible, no por ta basa riba aumento di poblacion sin limite. Ta yega un momento cu nos mester bisa: “te aki nos a yega, y ban siña traha cu loke nos tin”. Nos ta tende nos politiconan ta toca e tema aki? No.

Si nos mester traha cu loke nos tin, lo ta ‘sostenible’ pa causa un probable fluho di alrededor di cinco mil pa diez mil trahador di exterior? Nos poblacion no lo tin e trahadornan disponible pa e cuponan cu ya ta crea caba y unavez tur e hotelnan nobo ta opera, tras di esey ta bin e crecemento grandi den e sectornan cu ta duna servicio na sector turistico, plus empleo a base di e aumento di escala di nos economia. Un di e comentarionan cu nos a tende recientemente, no di un politico, ta cu e desaroyo ey por ta sostenible, si haci loke mester haci y esey ta pa percura pa e aumento di poblacion a base di inmigracion tuma lugar di manera planifica, pues mester percura pa infrastructura, educacion, vivienda, etc. Nos respuesta lo ta: pa nos como corant ta facil pa acepta e reto, pero nos ta tende nos politiconan, especialmente esunnan den gobierno, ta papia di esaki? No, pero si na cada ocasion nan ta cu e palabra ‘sostenible’ den nan discurso, sin cu nan ta ‘ateriza’, bisando concretamente cin ta bay haci e cos aki.

Desaroyo sostenible ta implica cu nos mester percura pa nos economia, sigur e parti clave, turismo, ta sostenible. Ya nos sa cu palabra no ta crea sostenibilidad, accion so. Hecho: nos tin mas di un miyon bishitante ‘stayover’, siendo un teritorio asina chikito. Compara cu e grandinan manera Republica Dominicana y Cuba, cu por tin cinco miyon bishitante, cada un cu centenares di kilometro di costa di maraviya, lo no ta logico cu e problemanan di ‘sobrepoblacion’ turistico ta yega promer cerca nos y no cerca nan? Nos ta tende nos politiconan ta papia di e cosnan aki? No.

E cambio di clima y e consecuencianan a largo plazo pa paisnan manera di nos por ta hopi grandi. IMF den su ultimo rapport ta mustra gobierno atrobe riba nan responsabilidad pa cuminza traha riba e asuntonan aki, ya cu manera nan mes a ripara, tin un parti importante di nos poblacion y economia concentra den e parti mas abao, cu ta e promer areanan pa keda afecta pa aumento di nivel di lama. Fuera di esaki tin e consecuencianan pa bida marino den e zonanan costal. Nos por a ripara recientemente cu gobierno a filtra delaster un elogio dirigi na nan for di e rapport, pero nan ta papiando di e asuntonan menciona aki? No.

E economia manera el a desaroya te awor a pone nos den un problema di desperdicio, pa cual añanan largo no tabatin solucion, cu gobierno(nan) saboteando di ambos banda e iniciativa di e contrincante politico. Contal cu nos ta hogando den sushedad, pior awor cu manera den decada pasa, hende ta cuminza, o sigui, benta sushi tur caminda, impunemente. Nos ta mira un maneho den esaki? Expresa den palabra: si, pero den practica loke ta haci no ta na nivel y magnitud di e problema.

Awor, pakico gobierno ta papia henter ora di ‘sostenibilidad’ si den practica nos no ta mira practicamente nada na ACCION pa berdaderamente atende e temanan aki? Pa varios motibo, y un di nan ta cu den e gabinete aki, cu tur respet, nos no ta mira ningun mandatario cu tin conocemento mas profundo di e tema, y ademas asina leu cu nos sa, gobierno no tin specialista emplea di nivel tampoco pa esaki. Asina henter e asunto ta keda na uso di e palabra di un forma bashi, sin contenido ni direccion. Nos pais merece mihor.