Ayera mainta, prome minister Evelyn Wever-Croes a duna un splicacion tocante BBO na frontera conhuntamente cu director di Departamento di Impuesto (DIMP), Luanne Gomez-Pieters, pa asina comunidad por compronde miho e situacion cu Aruba ta aden y pakico a bin na esaki.

Prome minister a conta cu ora nan a drenta den gobierno na aña 2017, nan a cuminsa traha pa mehora e situacion financiero na unda cu dos aña despues por a logra un surplus chikito, debi cu nan tabata sa cu ta bay yega e momento cu nan tin cu paga e debe di 2.000 miyon florin causa door di e gabinetenan anterior di Mike Eman, segun el a bisa.

Na aña 2020 pandemia di Covid-19 a bati porta, loke a hinca Aruba den un otro debe di 900 miyon florin cu Aruba tabatin mester pa scapa bida di hende, pa hendeno perde nan trabao, yuda otronan cu a perde trabao, etc.

Aworaki, Gobierno di Aruba mester paga e debe aki y esey ta e motibo di pakico aña pasa nan mester a tuma e decision; y riba mesa tabatin e proposicion pa bin cu un BTW cu inicialmente su porcentahe tabata entre 6% y 18% y despues a cambi’e pa 6% y 14%. E preocupacionnan cu tanto comerciante como comunidad a vocifera tabata e efecto di inflacion cu e BTW por a bin cune na momento precies cu tabatin e guera di Rusia contra Ucrania.

Prome minister a sigura cu e calculacionnan lo por genera 70 miyon florin cu ta necesario pa cuminsa paga e debenan, lo por causa un inflacion di casi por yega te 9.9%. Door di esaki nan a busca un otro alternativa, cual a bira aumenta e BBO cu 1% cu tambe ta trece 70 miyon florin y lo genera menos inflacion, di 1.4%.

Na e momento ey gremionan sindical y comercial hunto a presenta un rapport cu nan a yama “Level Playing Field” dia 25 di october di aña 2022. Den e rapport aki nan a pidi pa bin cu BBO na frontera, mirando cu nan a sigura cu esaki ta un impuesto mas husto y ta crea un Level Playing Field entre comerciantenan local y esnan cu ta importa. Por mira tambe cu den e rapport, den nan recomendacion number uno, tabata pa bin cu un BBO na frontera. Tambe representantenan di varios instancia y sindicato como Camara di Comercio, Sindicato di Polis Aruba (SPA), Sindicato di Maestro di Aruba (SIMAR), Aruba Financial Center Association (AFCA), Aruba Hotel and Tourism Association (AHATA), Comerciantenan Uni (CUA), Aruba Trade and Industry Association (ATIA) entre otro a firma e rapport aki.

Segun calculacion, BBO na frontera lo por trece cune 0.7% di inflacion y di esaki prome minister a expresa cu segun e rapport di Fondo Monetario Internacional (IMF) publica dialuna ultimo, inflacion ta bahando na Aruba. Aña pasa nan a calcula cu Aruba e aña aki lo tin un inflacion di 5.5%, pero aworaki nan a cambia e pronostico y e ta yega te 3.2%.

Considerando cu e BBO na frontera lo trece un inflacion di 0.7%, nan a tuma e decision pa bin tambe cu loke nan ta yama compensacion y e compensacionnan aki ta den area di derecho di importacion (invoerrechten), caminda e porcentahe pa cierto producto como lechi, yoghurt, lechi chuculati, lechi coco, fruta y berdura frozen, salmou, tuna, sardinchi, baking powder, binager, cuminda di cacho y di pushi ta baha na 0%.

Pa loke ta trata derecho di importacion di auto ta baha cu tres tarifa, aparatonan di energia limpi ta baha di 2% pa 0% – como por ehemplo airco inverter, frigidaire, wasmashin, dryer, cu ta menos coriente como tambe bombio, luznan, molina di biento, panelnan solar, parti pa molina di biento of aparato cu ta traha riba energia solar.

Transporte electrico tambe lo baha cu 2%, como por ehemplo autonan electrico, step, segways, bais, scooter y brommer electrico.

Material di construccion tambe ta baha considerablemente di 10% pa 6% como tambe instrumentonan como trompet y clarinet.

Prome minister a señala cu ta berdad cu ta scucha hopi critica cu Aruba ta hopi caro y nan tambe ta wak esey, “nos ta importa tur cos na Aruba, lamentablemente nos tin cu importa tambe inflacion di otro paisnan. Pero asina mes inflacion na Aruba ta mas abao cu otro paisnan den region, pasobra nos a trece cierto decisionnan pa tene e inflacion mas abao.”

Pa baha inflacion ainda mas, el a informa cu nan a tuma otro pasonan tambe como importacion di fruta, berdura y otro materialnan di Venezuela. El a indica na minister encarga cu Energia, Glenbert Croes pa baha e prijsnan di awa y coriente buscando gasolin na prijsnan mas barata y tambe a pidi minister di Asuntonan Economico pa percura pa tin mas control pa evita e abuso di prijsnan cu ta tuma luga.

Den e ronda di pregunta, prome minister a sigura cu Aruba su debe ta pa pag’e den hopi aña. “Na aña 1986 cu nos a bira pais, nos no tabatin niun debe. Prome cu 2009 Aruba a yega na un debe di 3 biyon florin y entre 2009 2017 el a redobla. Cu esun di Covid acerca nos ta cerca di 5 biyon florin. Kiermen e BBO na frontera no ta algo temporal, e ta pa fortifica e posicion di pais Aruba y pa por cumpli cu e debenan. Ttin hopi aña pa por paga,” el a bisa.

Igualmente el a señala cu den varios combersacion cu a tene, nan a scucha cu hende ta preocupa y cu comerciantenan ta bay aumenta e prijs, y a pesar cu derecho di importacion ta baha, e comerciantenan no ta bay baha e prijsnan. “Esaki ta algo door cu nos ta den un mercado liber, un gobierno no tin un ultimo palabra den e prijs di e comerciante. Pero a pidi minister Geoffrey Wever (di Asunto Econmico) pa pone mas atencion riba control di prijs cu por tuma luga, pasobra tin leynan cu ta permiti gobierno drenta aden ora cu abuso ta tuma luga cu prijs y ta bay publica e resultado di tur e controlnan di canasta basico. Pero ta hopi importante pa bisa na comerciantenan cu e prijsnan na Aruba ta hopi halto y esey no ta den mi man, e ta algo cu nos tur tin cu haci conhunto y e prijs ta determina door di e comerciante. Nos ta pidi pa tene consideracion, pero na fin di dia ta e consumidor tin e poder di mas grandi na ora di dicidi si ta cumpra e producto of no.”

Plataforma “Control di Prijs” pa comunidad por mira prijs di macuto di compras

Prome minister tambe a sigura cu comunidad por mira a traves di e plataforma Control di Prijs e prijs di algun producto popular cu ta den supermercadonan di Aruba. Hende por download esaki riba nan dispositivo electronico y nan mes por compara prijsnan prome cu haci e compras.