Despues di un biahe pa Hulanda di dos dia, pa atende conseho di minister di Reino, prome minister Evelyn Wever-Croes a convoca medionan di comunicacion local pa informa cu e documentonan cu nan a haya siman pasa a bira publico, y cu nan a haya espacio pa negocia pa haya un consenso riba e contenido di e condicionnan cu Hulanda a pidi pa Aruba.

El a splica cu e punto principal cu nan a trece dilanti ta cu Aruba ta cana un caminda diferente cu Corsou y Sint Maarten. Den sentido cu Aruba a cumpli cu tur condicion cu a pone prome cu pandemia, pa por yega na remarca pa e fondonan. El a sigura cu e conseho di CAFT ta bisa cu Aruba a cumpli y por bin na remarca pa e fondonan y Conseho di Minister di Reino a bin cu un condicion extra cu nan a haya hopi laat.

Na e momentonan aki, Wever-Croes a bisa cu nan ta den e espacio pa negocia si nan por yega na otro y e dialogo “ta bayendo bon”. Esey a cuminsa diabierna mes, cu un reunion cu secretario di estado Raymond Knops y minister di Finanzas, Wopke Hoekstra cu segun e mes a sigura, a bay den bon ambiente y cu nan kier yuda Aruba.

Aspectonan cu a wordo poni riba mesa ta trata di supervision di Aruba, cu na e momentonan aki ta den man di CAFT y esey ta basa riba un ley di Aruba mes. Hulanda aworaki a presta Aruba 200 miyon florin, algo cu prome cu Covid-19 no tabata sucede, manera el a declara, pa via cu Aruba tabata fia riba mercado internacional.

Tambe el a bisa cu nan ta pidiendo 200 miyon florin y prome cu fin di aña ta bira 100 miyon florin mas, loke por bira 500 miyon florin of hasta mas. P’esey nan kier mas supervision, “y sinceramente bo no por tuma nan na malo, pasobra unda cu nos lo a bay na mundo pa bay presta 500 miyon florin, kere mi cu esun cu lo a presta ta bin cu garantia of condicionnan. Y tanten cu tin supervision, nos ta compronde, pero pone Aruba bou RFT no ta traha, pa motibonan financiero. Esey lo a kibra nos economia”, Wever-Croes a declara.

El a señala cu Hulanda a admiti esey y aworaki nan ta papiando di un otro forma, con por duna extra supervision cu nan tanto ta desea, pero cu no por pone Aruba den e RFT. Di esaki, el a sigura cu nan ta deliberando riba dje. E meta ta pa yega na un palabracion cu nan, cu nan lo tuma over e debenan den futuro y cu por sigui presta na 0%.

Di loke ta trata e entidad, Hulanda ta bisa cu e fiansa cu e ta duna Aruba no por sigui hacie di gobierno pa gobierno. Sino cu nan lo kier hacie a traves di un entidad. Den esaki e entidad tambe mester percura di e otro fondonan pa bay inverti den economia di Aruba, pa hacie un economia fuerte pa garantisa cu Aruba por paga back. “Nan no kier ta simplemente un banco, cu ta fia e placa na un interes reduci. Nan kier garantisa cu nan ta bay haya nan placa back y yuda nos pa realisa nos economia fuerte” Wever-Croes a señala.

Tambe el a manifesta cu Hulanda a splica cu e entidad aki, hunto cu pais Aruba, ta bay defini cua ta e areanan di inversion cu mester di atencion. E ora ey nan por percura pa tin e fondonan disponibel pa inverti den locual como pais ta desea inverti den dje. Den esaki nan tambe a pone algun condicion, cu segun Wever-Croes no a papia adelanta sino cu a keda conoci dialuna siman pasa.

Di esaki el a referi cu nan ta papiando riba dje pa wak si nan por yega na otro cu e condicionnan pa tene na cuenta cu puntonan di Aruba den esaki y wak si por yega na dje si of no.

“Si na fin di dia nan ta keda para riba e condicionnan y nos ta sinti cu ta bay mucho leu, nos lo bisa no y busca un plan B y alternativanan nos no tin”, Wever-Croes a sigura.

Condicionnan general
Den e documento di RMR cu Aruba a haya siman pasa, cu ta menciona e condicionnan pa Aruba por haya e fiansa, nan ta papia di 10 condicion generico cu ta conta pa Aruba, Sint Maartn y Corsou. Y despues tin seis cu ta aplica pa Aruba.

E prome ta cu ta bay di acuerdo cu e rijkswet di e entidad y cu Aruba ta drenta den e Rijkswet Financieel Toezicht (Rft), cu ta cay mas pisa pa Aruba, segun loke Wever-Croes a menciona. Di esaki el a comenta cu ta den negociacion hopi avansa caba. Pa loke ta trata e entidad nan ta papiando riba dje.

Otro condicion ta cu mester cera un acuerdo di Landspakket, cu ta otro documento cu tin diferente punto cu nan kier pa bira un reforma den cada pais. Cambionan cu Hulanda kier mira den ley y sistemanan pa e islanan aki por haya un economia fuerte, p’esey nan kier pa firma un contract.

Di tres condicion ta pa bay di acuerdo cu e Rijkswet financieel toezicht, cu Corsou cu Sint Maarten ta riba dje caba. Esaki ta bay cambia cu reglanan mas estricto di sancion na momento di no cumplimento. Esaki no ta conta pa Aruba, mirando cu ta canando otro trayecto pa loke ta trata supervision.

Di cuater ta cu paisnan, den caso aki Aruba, ta duna un contribucion activo pa tur e puntonan cu ta poni den e Landspakket. Esaki ta inclui cu mester bin cu cambio riba husticia, salubridad, enseñansa, entre otro. Hulanda kier pa hunto por traha un time table pa wak con lo ehecuta. Esaki mester ta cla prome cu dia 1 di november di e aña aki.

Otro condicion ta cu Aruba ta bay contribui na revisa e sector financiero, pero esaki ta mas dirigi riba e problema cu tabatin na Banco Central di Corsou cu Sint Maarten. Ademas, un otro condicion ta cu prome cu dia 15 di september proximo, mester tin un tipo di sistema cu ta duna cierto garantianan. Por ehemplo, ora un banco bay bancarota, esunnan cu tin placa eynan no perde tur cos, mester bin un areglo di garantia di deposito.

Ademas, un condicion cu a pone ta cu e paisnan ta duna e transparencia inmediato na peticionnan di CAFT y CFT pa duna informacion. Tambe cu lo bin un investigacion y inventarisacion pa repasa henter e sistema di enseñansa cu tin den diferente paisnan den reino, pa yega na un miho modelo di enseñansa, loke ta yama un ‘Doorlichting van onderwijs bestel’.

Ademas ta exigi pa e paisnan mes keda garantisa e continuidad di procesonan vital, entre otro, electricidad, gasolin, internet, awa, aviacion y tambe sistema di pago, cuido medico, etc.

Un condicion interesante cu el a menciona ta cu pa mantene stabilidad, orden publico y siguridad, no por corta mas den departamentonan cu nan ta considera vital pa esaki, como aduana, polis, landsrecherche, ministerio publico, corte, entre otro.

Condicionnan pa Aruba
Aruba ta bay acepta e sosten di likides di 204 miyon florin den periodo di 1 di juli te 30 di september, con tal cu Aruba bay di acuerdo cu tur condicion menciona caba.

Tocante e salario di directornan di compania estatal, el a bisa cu ta bin un Wever-Croes norm cu ta 130% di e salario ahusta di prome minister y esey ta e salario maximo pa un director di un compania. Un decision cu el a manifesta cu a ser tuma caba.

Otro condicionnan ta den tereno di husticia, e cooperacion cu RST. Otro ta trata Kustwacht, Lands Recherche, Koninklijke Marechaussee pa haya informacion riba nan mes. Finalmente mester menciona cu e fiansa mester ta den forma cu ta haya e placa awor y no mester cuminsa paga e placa tur luna, sino despues di dos aña.

E condicion mas pisa, segun el a expresa, ta esun cu tin di haci cu Rft y e otro ta entidad, pa asina nan manda e placa di ayudo di likides pa e paisnan, nan ta laga CAFT supervisa e fluho di e placa ey y di mesun manera inverti den comunidad cu ta haci Aruba mas fuerte.