Tweede Kamer a laga traha un analisis di e situacion economico-financiero di e islanan Hulandes den Caribe, cu a inicia na october 2019 y a termina na inicio di luna di maart di e aña aki, net promer cu e reto mundial di coronavirus a yega na e islanan tambe.

E titulo di e investigacion ta “Kleine eilanden, grote uitdagingen” (Islanan chikito, retonan grandi). Segun e prologo di e rapport, e consecuencianan di e respuesta cu e islanan mester a duna na e pandemia a bin ilustra e fayo y deficiencianan cu tabata presente promer cu e crisis a yega.

E investigadornan, Koert van Buiren y Matthijs Gerritsen, ta constata cu e crisis di Corona a bin riba e ‘silent crisis’ cu tabata tumando lugar caba den region di Caribe. “Pa via di vulnerabilidadnan structural di region di Caribe – crecemento economico abao, debe publico halto, economia vulnerable, potencial abao di competencia y sin acceso na capital – e impacto di e crisis aki ta grandi. Sin ayudo externo bida social y economico ta bay atras drasticamente,” segun e autornan den nan introduccion.

Sin embargo, nan estudio no ta evalua e impacto economico di e crisis di Corona. E crisis ta ainda den proceso y cifra confiable di e impacto di esaki lo bay tarda un tempo pa bira disponible. Tampoco ta conoci ki ayudo lo bay haya y kico lo por logra cu esaki, tambe segun e autornan.

Sin embargo, a añadi un addendum na e rapport Kleine eilanden, Grote uitdagingen, cu ta contene un proyeccion di e impacto economico y financiero di e crisis di Corona riba Curaçao, Aruba y Sint Maarten, y ta atende e consecuencianan di esaki pa e conclusion y recomendacionnan di e rapport. Un resumen.

Addendum – Consecuencianan pa e islanan di crisis Corona.
Ta constata cu e crisis di Corona ta percura pa un buraco grandi den economia y finanzas publico di e islanan. Ta calcula cu pa 2020 e tres islanan ta experimenta un decrecimento di entre 14 te 18 porciento di nan GDP, cu un recuperacion parcial na 2021.

E corelacion debe/GDP pa Curaçao y Sint Maarten, cu promer cu e crisis tabata preocupante caba, lo sigui subi te na nivel di 90%. E corelacion debe/GDP di Aruba ta bay na 2020 na e nivel te awor desconoci di alrededor di 120%, segun e autornan.

“E crisis no ta mustra solamente riba e vulnerabilidad di e islanan pa shock externo, pero ta mustra tambe riba e consecuencianan di falta di ‘mantenimento na economia y finanzas publico’.

E ausencia di reformanan structural a conduci na e situacion cu Curaçao, Sint Maarten y Aruba ta haya golpi di e crisis, cu un structura economico debilita. “Ta pesey e paisnan (islanan) despues di e crisis di Corona – y sin presencia di un programa integral di reforma economico y financiero – maximalmente lo resumi e mesun caminda di e era pre-Corona. Ta probable sin embargo cu e ruta di crecemento post-Corona lo ta bao e nivel di e ruta di crecemento pre-Corona, pa motibo di e peso mas grandi di debe y desempleo mas halto, y reduccion di demanda como destinacion turistico pa e islanan, debi na e consecuencianan economico internacional di e crisis.

Mester reforma structural pa haci e islanan mas fuerte y resiliente.
Segun e rapport, pa hopi tempo caba diferente instancia den diferente rapport a mustra riba e obstaculonan economico y e necesidad di reforma economico y financiero. E medidanan proponi ta consistente y ta concerni: mercado laboral, mercado di capital, clima empresarial. (gasto di) sector publico, sistema fiscal, y cuido y seguro social. Curaçao, Sint Maarten y Aruba te awe a keda sin reforma riba e terenonan aki.

E consecuencianan ta: un grupo creciente di ‘outsiders’ y un grupo decreciente di ‘insiders’ riba mercado laboral y den bida social; un economia informal di tamaño considerable, un reparticion desigual di prosperidad; costo halto di sector publico, cuido y seguro social; productividad y participacion laboral abao; potencial debil pa cu competencia internacional; funcionamento deficiente di mercado di capital; y insuficiente espacio pa empresariado y competencia. Ta trata di un potencial economico grandi cu no ta utilisa. Reformanan structural ta necesario y mester keda implementa cu prioridad halto pa den e era post-Corona haci e economia di e islanan resistente y resiliente.

E paisnan lo no por haci esaki riba nan mes. E crisis di Corona ta aumenta e importancia señala den e investigacion aki di acceso na conocimento, apoyo tecnico y fondonan internacional. Pa logra economia resistente y resiliente despues di Corona pa e islanan ta importante pa no pospone e reformanan necesario pa mucho tempo. Di esaki por sali a corto plazo caba efectonan positivo debi na e efecto di señal cu modernisacion d economia por tin riba inversionista y mercado.

Nota di redaccion:
Di e resumen aki por destila varios punto cu pa añanan largo nos propio expertonan tabata trece dilanti caba, te awe en vano. No ta bisa esaki pa devalua ni mucho menos descarta loke otronan ta trece dilanti aki, al contrario. Ta di spera cu e crisis aki a logra trece e conscientisacion cerca nos dirigentenan, cu si nos ta keda haci ripiti e mesun politica obsoleto di pasado, nos ta keda haya e mesun resultado.