E sorpresanan ta sigui otro rapidamente den e dianan aki. Nos no a caba di comprende completamente ainda kico ta e alcance di e impasse cu tin entre gobierno di Aruba y di Hulanda, y ya nos ta den e siguiente tema: un referendum pa consulta cu ‘pueblo’ kico pa haci: firma cu Hulanda si o no.

Riba su mes no ta asina straño cu e idea aki ta surgi awor, pasobra e por sirbi varios proposito util den sentido politico na e momento aki. Un di nan ta, y talvez un di e esunnan mas importante, ta cu e partido mas grandi den e actual coalicion ta haya su mes confronta cu un division interno fuerte, entre esnan cu ta mantene e linea pro-autonomia y esnan cu ta haya cu na e momento aki mester duna prioridad na cierto realismo, mirando e situacion socio-economico y financiero, den cual ta imposible pa cualkier gobierno resolve e problemanan actual. Un referendum ta un solucion pa tur hende keda OK cu otro, pasobra e decision tocante firma cu Hulanda si o no ta tuma lugar ‘otro caminda’ y no den seno di partido. Y por a ripara cu e contradiccionnan den e partido ta bastante grandi, asina grandi cu el a conduci na e resucitacion di e ex-promer ministro como vanguardia partidario pro-autonomia. Esey riba su mes ta totalmente legitimo, al fin y al cabo ta defende un punto di vista politico. Menos di aprecia ta cu e campaña ta bay acompaña di tur tipo di acusacion for di e campo aki, unda ta parce cu tur hende cu tin un otro opinion ta califica como ‘traidor’ y otro tipificacion negativo cu no tin lugar den loke ta considera ainda un comunidad civilisa. Un escogencia pa un referendum asina tin anto e bentaha cu no tin un confrontacion cu e propio base votador, loke ta crea e posibilidad pa mantene esaki hunto, cu vista riba eleccion otro aña o mas tempran, ken lo sa.

Pero, unavez a menciona e palabra ‘referendum’ ta surgi e pregunta ta di ki tipo di referendum ta papiando. Legalmente nos conoce den nos sistema legal un tipo di referendum, y esey ta e consulta popular cu mester tene si tin intencion di bandona Reino Hulandes. Naturalmente ningun politico ‘in his or her right mind’ ta pensando riba esey. Di manera cu un referendum cu lo kier tene awor, no ta conta cu un base legal ainda, segun nos opinion, a menos cu crea e base legal aki. Esaki lo requeri tambe un cambio di nos Constitucion pa por haci esaki di manera corecto. Problema? Pa cuminza, tempo y ademas e incertidumbre si por conta cu e dos tercera parti di e votonan pa haci esaki. Despues mester pasa e ley pa e referendum mes den parlamento, plus cambio den ley di presupuesto pa crea fondo pa organisa e referendum… Y riba tur esey, organisa e referendum mes lo bay costa mas o menos mes hopi tempo cu organisa un eleccion, cu ta den careda di tres luna…

Naturalmente tur esey no mester ta problema, basta tin placa den caha pa mantene Aruba riba pia mientras tanto. Y pa esey nos mester referi na e asunto di siman pasa, unda ainda nos no por a averigua si ta prestamo local o ta prestamo internacional e ta bira, si nos pone tur e versionnan cu nos a tende o lesa banda di otro. Pero esey no ta un problema mayor, ora nan mes caba di figure out kico nan ta haci, nos ta haya di tende. Pregunta grandi ta, si realmente den e lunanan ey nan por kere cu nan ta pone un gran parti di pueblo y sector priva, cu tin lunas largo caba ta roga gobierno pa firma e acuerdo y ‘get it over with’, cambia di opinion y por arte de magia bay vota contra e acuerdo. Pa colmo, nos sistema legal no conoce un referendum cu ta imperativo (‘bindend’) asina ta cu semper gobierno por dicidi diferente cu e resultado ta indica, asina ta cu nan por dicidi awor caba tambe.

Den tur e confusion aki ta keda e pregunta ta kico realmente ta e proposito di e referendum aki. Nos pensamento ta cu e no ta un señal di forza, sino mas bien un señal di debilidad, talvez desesperacion. Den un momento di rabia pa e ‘move’ di cual ta acusa Hulanda pa a pone e placa disponible pa cubri te cu november, esaki a ‘trigger’ un reaccion exagera y awor realmente no tin un rumbo bon defini di kico mester haci. Si haya placa mes fia pa rek e asunto pa mas cu dos luna, hasta pa seis luna, ta yega un momento cu e placa fia ey ta caba, aparte di e costonan di interes, y e ora…kico? Nos ta kere cu den e caso aki tambe a bolbe tira algo den laira, sin cu a pensa bon ki consecuencia esaki tin y cuanto tempo e ta bay costa. Unico bentaha ta cu, si acaso nan logra haci e referendum, nan por bisa cu ta nos mes tabata kier, loke pa mayoria lo ta ‘just fine’. Y nan no tin pakico ‘come otro’ den partido… Nos ta keda pendiente.