Den rueda di prensa di diahuebs pasa, prome minister a duna un splicacion tocante e rumbo cu e reforma fiscal por bay tuma. Sin embargo, manera ta comprende di su palabranan, no a tuma un decision ainda. Ta birando tempo pa haci esey si. Cualkier modelo cu scoge, e ta bay trece cambio pa comercio y pa e consumidor. Y cualkier cu e cambio ta, critica lo tin semper, aunke miho e escogencia ta, menos e critica, funda, lo por ta. Un bon momento pa analisa unda nos ta para na e momento aki.

Nos tin un impuesto riba benta di negoshi, cu a aumenta e parti di impuesto indirecto compara cu e impuestonan considera directo – cu ta e BBO introduci na inicio di 2007. A pesar di ta un impuesto indirecto, e tin e desbentaha grandi cu e ta un sistema cumulativo (“cascading system”): den cada ‘schakel’ ta cobra e porcentahe riba e benta realisa. Tanten e porcentahe ta abao, e cumulacion no ta tanto y e efecto riba inflacion no ta asina halto. Sin embargo, ta parce cu ningun gobierno por laga e porcentahe na paz y ora ta aumenta esaki, e problema di inflacion ta bira mas serio. Nos tin un promedio di mas o menos 2 schakel y mey den nos economia, pues ta imaginabel ora no ta 3% riba 3%, y den cierto caso hasta un biaha 3% mas, sino cu esaki a bira mientras tanto 6 riba 6, y den cierto caso 6 mas, caba. Conclusion: bo no por keda cu e BBO si e idea ta pa aumenta esaki mas ainda. Sinembargo, te awor ainda ta bisando cu e aumento di BBO lo ta temporal. E hecho cu ta asina urgente pa cambia pa otro sistema por ta indica cu no ta algo temporal? E ta bay keda na nivel di 6% pasobra gobierno kier keda cobra e suma cu 6% ta trece aden? O gobierno kier cobra hasta mas, loke cu na mas di 6% ta bira desastroso, si bo mantene e BBO? Hopi pregunta a keda riba mesa ainda, pero ban sigui analisa e alternativanan, en todo caso esunnan mas viabel den nos situacion.

Pa cuminsa, e BTW (VAT, IVA), un impuesto riba benta tambe, pero e parti di e balor agrega, cu e consecuencia cu cada empresario cu ta bende bienes o servicio, por kita e suma cu den e mesun luna e ta paga na BTW riba bienes y servicio. Kico esey ta significa den e practica cu nos tin awendia cu e BBO? Cu e empresario ta entrega e lista  di benta, manera awor, y e lista di mercancia o servicio cumpra den e mesun luna. E ta paga e diferencia. Awor ta bin e discusion di semper: como cu e empresario cu ta haya restitucion di e diferencia entre loke el a bende y cumpra, e no mester aumenta su prijs cu e BTW, pasobra e ta paga solamente e diferencia entre loke a cumpra y bende. Pero, si gobierno kier cobra mes hopi cu ta cobra awor cu BBO, e no por keda 6% nunca, pasobra kitando loke ta duna di restitucion, e porcentahe lo mester ta mas halto. Cuanto e mester ta, nos no ta experto pa calcula esey. Si nos mira experiencia di otro pais sin embargo, por mira cu esaki no lo ta bao di 10%, por ta 15% mes. Logico ta tambe cu e bon funcionamento ta depende di bon control, y nos no ta bay comenta riba e aspecto ey awe. Contal cu e sistema tin e bentaha si cu ta mas dificil pa keda scondi como empresario clandestino, pasobra pa cualkier cos o servicio cu bo cumpra, bo no por haya restitucion si Belastingdienst no conoce bo, mientras cu esun cu a cumpra di bo, si ta duna cuenta cu ta di bo el a cumpra… Cu bon control ta cuestion di tempo prome nan bin bati na bo porta pa cera conoci cu bo empresa… Es decir cu pa transparencia y un ‘level playing field’ den comercio esaki tin su bentahanan. Y algo mas: pakico casi henter mundo a bay, o ta bay pa un BTW, mientras un minoria tin un sistema cumulativo manera esun di nos? Y nos no ta papiando di  pais grandi so, hopi pais chikito tambe a bay den e direccion aki.

En todo caso, un eventual cambio di BBO pa BTW ta posibel, sigur pasobra e empresario ta custumbra pa mas di 10 aña cu e declaracion cada luna, di e benta di e luna anterior. Pero esaki no ta e unico alternativa. Durante gobernacion anterior e ministro encarga cu asunto financiero, apoya pa e experto Hulandes Willem Vermeend, tabata kier a introduci un impuesto cu ta paga ‘na porta’ ora importa mercancia (ABB). Bentaha: tin e aparato di control (douane) estableci caba. Otro bentaha: e empresanan cu ta importa y ta bende producto despues, no mester preocupa mas cu administracion di BBO, loke ta un bentaha administrativo pa gobierno (Servicio di Impuesto) mes. Y como cu nos ta leu di repasa tur aspecto di e asunto aki, nos lo continua den e proximo edicion di Editorial.