Finalmente a sucede loke nos a sugeri den un anterior editorial: gobierno a bay Den Haag cu su plan di austerisacion sin cu tin e apoyo di sindicato. ‘Que sea así’. No por a sigui conta voto aki, pero mester a bay duna cuenta na e banda di unda e recursonan salvador lo mester bin. Ta di spera cu e plan haya bon acogida pero nos no ta despreocupa.

Esaki pa varios motibo. Uno ta cu nos no ta kere cu e medidanan tuma riba gastonan di personal ta suficiente, sigur si ta papia di solamente e aña aki. Kico ta duna e impresion ey? Gobierno y parlamento te awor ta papia di loke nan ta haci na simbolismo, pero solamente pa e aña aki… Kico nan ta kere, cu pa fin di aña e pesadiya aki lo a dicidi di laga nos na paz? Ta dificil pa comprende cu na cierto momento nan ta haci expresion cu ta duna di comprende cu nan ta consciente di e hecho cu e abismo cu nos ta aden no ta cuestion ni di siman, ni di luna, sino di aña(nan). Banda di e problema di e desempleadonan, pa cual gobierno ta inverti Afl. 214 miyon, segun e presupuesto aproba, ta bin e problema mas grandi ainda con ta tene AZV y SVb na bida. E dos problemanan aki gobierno mes a calcula na Afl. 429 miyon pa 2020, mas cu dos biaha tamaño di e placa pa desempleado. Y… esey ta solamente pa e aña aki. Nos por fia placa pa paga e aña aki, pero con ta haci otro aña, cu nos ta leu di ta back na unda nos tabata un par di luna pasa? Si nos tin suerte, otro aña nos ta di regreso na 60% di nos GDP di aña pasa. Esey ta implica cu ambos fondo, pa cual gobierno ta legalmente responsable pa compensa e deficitnan anualmente, lo por bien tin ainda un deficit di sigur Afl. 200 miyon, si no ta mas. Nos por bay fia esey tambe? No, pasobra cu loke nos ta haci e aña aki, nos ta hiba nos debe publico total na leu den otro banda di 100% di GDP y nos no ta haya prestamo mas… Y kico anto?

Hopi lo puntra nan mes pakico nos ta den e abismo aki. Bon pregunta, cu tin su contesta tambe. Laga nos pone bon cla, manera hopi otro den e dianan aki, cu ningun hende por a anticipa e crisis severo aki. Di otro banda, nos tabata prepara pa cualkier crisis, tambe un di menor tamaño y alcance? E contesta ta: no. Den ambos caso, e fondonan aki ta biba di loke ta drenta tur luna, den e caso di SVb cu un reserva chikito construi den e ultimo añanan a base di e medidanan impopular di aumento di edad di pension y aumento di limite di salario plus aumento di prima pa empleado y empleador di 1% pa cada un. Puntra bo mes unda nos tabata para awor si ni esey no tabatin?

En todo caso, awor cu e primanan no ta drenta pa gran parti, awor cu tanto compania a cera o ta den problema financiero serio, di un luna pa otro ambos fondo no tin placa pa paga nan obligacionnan y esey ta grave. Di un banda ta trata di e pensionadonan di AOV, cu pa mayoria tin solamente esey como entrada. Di banda di AZV, mester paga hospital y tur otro servicio medico den henter aña, di placa cu ta drenta di prima, cu no t’ey pa gran parti, ni di BAZV, cu no t’ey tampoco. Poniendo e cosnan aki den perspectiva pa e proximo añanan, ta loke ta causa insomnio na esnan cu ta conoci cu e materia aki.

Naturalmente, ta hopi amargo mes si nos wak atras con cos por a yega asina leu. Atrobe, ningun hende por a anticipa ni preveni e crisis aki, pero que hubo si nos tabatin un debe di ‘solamente’ Afl. 2.000 miyon y no Afl. 4.300 miyon ‘as we speak’? Lo nos tabatin un debe razonable y lo nos por a aborbe e golpi aki hopi mihor. Logicamente, na e momento aki no ta asina relevante pa wak ta ken a derocha mas placa den e famoso 34 aña na cual nos Prome Ministro tambe a referi, y den cual su propio partido ta carga culpa tambe, pero mas bien ta importante con nos ta sali di e situacion aki, manehando cu cautela y alavez actuando cu audacia.

Y aki nos a keda cu un preocupacion mas: e sumanan cu e austerisacion di gasto di personal no ta nada compara cu loke nos mester bay fia di tur manera. Anto ainda nos tin sindicato ta cana stroba?

LJMADURO – 29-APR-2020