Den nos editorial di ayera nos a enfoca hopi riba e prioridadnan y costo di cuido medico curativo. Mientras cu esaki ta sumamente importante, tin otro aspecto pa atende, ora nos ta papia maneho general di cuido medico. Nos sa cu nos ta bay tin problema, ni kico nos haci, pa mantene gasto medico en general dentro di lo aceptabel.

Esaki mirando cu nos poblacion ta sigui crece, cu nos tin un parti creciente di poblacion cu ta riba edad di pension y cu nan gastonan medico ta substancialmente mas cu di e personanan mas hoben. Inventonan medico, miho ekipo y metodo di tratamento ta bira disponibel y nos no por djis dicidi cu nos no ta bay implementa nan. Remedi nobo ta bin riba mercado tambe y nos no por ignora esaki y simplemente keda sin pone nan disponibel.

Tur esaki ta haci cu den e añanan cu ta bin, nos lo mester acepta e realidad cu nos gastonan medico ta sigui crece. E tarea lo ta pa tene nan dentro di cierto limite aceptabel, y seguidamente analisa con nos ta yega na e medionan financiero pa paga tur esaki. Den ultimo añanan nos por a mira caba cu nos a yega na un limite di loke ta factibel pa exigi for di dunado di trabao y empleado den forma di prima di AZV. A surgi e idea, cerca gobierno pero tambe cierto gremio y sindicato, pa cuminsa cobra via algo mescos BBO, pero ta dun’e otro nomber.

E peso naturalmente ta mes grandi cu BBO, pero ta cay riba tur participante den nos economia, incluyendo e turista cu ta sinta come den un restaurant, por ehemplo. Pero hasta esaki tambe tin su limite, sigur mirando e estado di economia, practicamente den recesion, di cual e entrada menos cu a anticipa di BAZV na 2016 ta un bon testigo. Pa e aña aki tambe nos por spera menos recurso di esaki y di prima, pasobra nada ta mehorando y e storia di e refineria cu a keda di habri, nos ta laga esey pa esun cu kier kere ainda. En todo caso un asunto serio, cu nos lo ta desea di mira discuti entre e partidonan politico.

Pero tin otro asunto importante cu segun nos ta haya demasiado poco atencion. Y esey ta e estado di salud en general di nos poblacion. Nos no mester di un cantidad di experto pa conta nos cu nos tin un problema serio di proliferacion di enfermedadnan cronico, cu basicamente tin nan fundamento den nos estilo di bida. Nos ta na altura cu nos dieta y falta di actividad fisico ta afectando seriamente salud di nos poblacion y cu e agravante cu e enfermedadnan cronico aki a cuminsa manifesta nan mes cerca hende hoben y hasta mucha tambe. Malesa cronico cu anteriormente tabata mas comun bao di hende di edad, manera diabetes tipo 2, problema di curason y cancer, ta cuminsa aparece mas y mas na tur edad.

Ta bisto cu nos mester haya un contesta pa combati e situacion aki, cu nos no por resolve simplemente poniendo nos servicio medico curativo na disposicion di tur esunnan cu mester. Esey ta nos obligacion di mes y nan tin derecho riba esey. Pero, nos a sinta pensa kico ta significa atende un pashent di 15 aña cu ta diabetico, enbes di ta tratando un hende di edad cu ta confronta e problema aki? E no ta solamente un gasto hopi mas grandi, pero prome cu tur cos e ta un tragedia personal pa e persona cu practicamente henter su bida mester lidia cu un enfermedad asina. Tur esaki anto, ta mustra riba e necesidad pa atende e asunto aki cu mucho mas seriedad cu diferente gobierno a mustra te awe.

Nos a mira cu te awor, presencia di informacion necesario y persona profesional capacita (te cierto grado) no ta conduci automaticamente na un maneho coherente y integra. No ta cuestion di pone e asunto aki den man di un solo ministerio y ‘por arte de magia’ cos bunita lo cuminsa sucede. No ta un tarea di salubridad publico so, sino di enseñansa, deporte, entre otro.

E ta cuminsa por ehemplo cu crea e facilidadnan, ainda ausente na hopi scol basico, pa por practica ehercicio fisico. Un berguensa realmente cu na aña 2017 ainda tin scol sin e medionan fundamental aki. Tambe mester incorpora miho alimentacion den e sistema educativo, programa di nutricion responsabel na tur scol, por ehemplo. Den esaki ta haci falta tambe e ampliacion di e programa di Traimerdia, unda mester integra tanto e aspecto di deporte y actividad fisico, como esun di nutricion adecua. Y claro cu no por haci algo solamente pa mucha, sino pa hende di tur edad.

Nos ta consciente di e hecho cu ta bin e critica cu ‘ta haciendo algo caba, pakico ta critica anto’? Si, ta haci algo caba, pero si nos realmente ta desea di controla gasto a largo plaso, sinceramente nos ta kere cu mester hacie cu prevencion, y di un forma coordina y integra. Y les aki ta costa inversion considerabel, no djis un par di miyon pa un ministerio.