Dimitri Halley

Basa riba diferente publicacionnan ultimamente en cuanto ta salud mental, segun psicologo Dimitri Halley, a sali na cla cu nos tin un problema hopi grandi rib‘Situacion explosivo no por soluciona cu pildo so’a e tereno di cuido mental na Aruba. Segun e psicologo ta conta nos, medicamento so no ta e solucion y te hasta por ta haciendo e problema hopi mas grandi actualmente.

“Ami tin hopi aña bisando cu bo no por trata problemanan psicologico di emocion/trauma cu medicamento pa un periodo mucho largo.” E psicologo ta tumando nota cu den mayoria caso e pashentnan cu tin mester cuido mental ta wordo medica ‘plat’. Ta bin un momento segun sr. Halley, cu ora bo manda un persona asina bek na su cas, ta bay sosode explosionnan volcanico riba e famia y pueblo.

Explosion psicologico
Pareu cu nos mesun publicacion cu director di AZV subrayando riba e problema di cuido mental y con falta trabao pa haci ainda, sr. Halley ta haci referencia na e articulo di director di SKOA (directiva di scolnan catolico) cu a bati alarma riba comportacion na scol. “Unda cu mi ta kere AZV ta mirando e cos psikiatrico demasiado, SKOA a hib’e den problemanan social. Pero problemanan social tambe ta expresionnan di problemanan psicologico cu hende no por deal cu nan mes. Tur dos banda ta bisando cu e sistema no por cu e demanda; pues cu e sistema ta ‘crashing’. Pero nan no ta compronde e indole di e problema.”  E psicologo ta enfatisa cu si bo keda verdoof problemanan cu tin nan raiz den infancia, tecnicamente bo ta bou presion di e expresion di dje. “Si bo keda pusha algo abao, e ta hiba na un explosion. No por pone hende pa un bida largo riba medicamento sin brinda cuido di berdad. Esaki ta chemical care.”

Opioid Crisis
Na Merca e asina yama Opioid Crisis ta ora cu pa cada cos chikito bo ta haya un pildo unda hasta supuesto problemanan social ta wordo trata cu medicamento. Esaki segun sr. Halley ta algo cu mas y mas hende na Aruba tambe a cuminsa cay den dje.”E cos aki a bay mucho leu anto e tin su causa. Pasobra nos sa tambe cu e forsa mas grandi aworaki den e mundo financiero ta big pharma, cu ta capaz di cumpra gobiernonan.” Pa cada un emocion tin practicamente un label y un remedi pe anto segun sr. Halley, nos tin un pueblo aworaki cu ta wordo trata cu medicamento bayendo den estadonan peligroso cu lo sigui tin consecuencia negativo pa nos comunidad. “E medicamentonan aki mes ta causa e violencia tambe. Tin un conflicto di interes grave akinan.”

Adicto na medicamento
Sr. Halley ta conta nos cu e ta haya hende cu ta bin cerca dje cu tin 10 pa 15 aña stret bao di medicamento. Na dado momento e medicamentonan aki ta destrui bo curpa pasobra e ‘side effects’ ta feroz segun e psicologo.

“Practicamente ami no por haci masha cos ora mi haya un hende mi dilanti cu ta verdoof. Pa e pashentnan e ta algo doloroso pasobra ora nan no ta bao efectonan di medicamento nan sa kico ta pasando. Pero nan no tin salida pasobra nan ta adicto na e cosnan aki caba. Periodicamente nan ta explota pasobra bo no ta trata cu e problemanan mas profundo.”

 

Cuido mental berdadero
Sr. Halley su opinion ta cu e pensamento pa bin cu mas facilidadnan pa interna e hendenan cu tin mester di cuido mental, ta fout tambe. “Pasobra e problema ta cu nos mester bay na cuido mental berdadero. Na un of otro manera e concepto actual den AZV ta cu psicologia no ta den e mainstream di e cos aki. E ta wordo mira den un gran parti manera preventivo pero e no ta solamente preventivo.” Sr. Halley ta bisa cu psicologia ta e base di e solucion. “Pero aworaki e concepto di un seguro medico nan ta wak e solamente pa ora cos bay hopi malo. Pero e etapa pa e yega te eynan ta completamente ciego.” E ta sigui splica nos cu: “Pasobra nos no tabata haciendo nada riba e proceso pa a yega asina leu ora un hende practicamente ta explota riba e famia pa mata nan. Y tampoco e otro areanan por ehempel cu cada dokter di cas ta bisa bo cu tur malesa ta relaciona cu stress. Pero kico nan tin contra stress? Nada.”

Programanan pa desaroyo mental
Sr. Halley ta haya cu e mundo medico actual no ta suficientemente educa’ pa compronde e rol di e mente. “Y con importante e ta cu como pueblo y gobierno pa tin programanan berdadero pa desaroyo y estado mental. E carencia di esey a causa e gritonan actual unda hendenan ta matando otro y na e scolnan.” Sr. Halley ta bisa cu si por ehempel nos lo tabata tin programanan psicologico pa stress, pa duna e pueblo (stress reduction/stress management), lo bo baha costo di AZV cu mita. “Pero e no ta bon pa e profit di e big pharma.”

Proteccion pa polis tambe
Programanan psicologico berdadero ta importante segun sr. Halley. E ta sigui bisa Bon Dia cu si nos na Aruba no realmente compronde e indole di e problema anto keda bringa e sintoma, e ta bay yega na un ‘systemic collapse’, unda cu tur cos lo cay den otro. “Pasobra cuanto polis bo por pone riba caya? Polis ta den un mal posicion pasobra nan tin cu bay trata cu situacionnan cu ta bay explota riba nan. Con hopi bo ta bay controla un persona asina? Pues e polis tambe mester di proteccion.”