Gobierno no ta mind hay’e?

Ultimo dianan tin hopi speculacion tocante presupuesto 2018. Un parti di nan no ta parce di cay den e categoria di realismo, otronan por bira realidad. Un di e rumornan persistente ta cu Hulanda lo no ta contento cu loke te awor gobierno di Aruba a trece dilanti pa presupuesto 2018, y lo kier mira mas accion. Esey lo ta algo cu mester mira di diferente angulo.

Un prome problema ta cu Aruba ta enfrentando un problema di acumulacion. Segun e ley cu gobierno anterior a introduci, como ultimo remedi pa scapa di un siguiente maatregel van rijksbestuur, cada deficit di e aña anterior mester keda compensa den e siguiente presupuesto. Esey lo implica cu pa 2018 mester hinca aden e deficit di 2017 y esun – mas grandi ainda – di 2018 mes. Un suma astronomico cu ta imposibel pa coregi asina hopi den un solo biaha, cu baha gasto of cu aumenta entrada. E deficit di 2017 ta 3,1% di GDP (como 150 miyon) y esun di 2018 riba su mes, sin inclui 2017, lo ta 3,9% (casi 200 miyon).

Normalmente un hende lo bisa: ‘Bon, ban wak kico nos por haci e aña aki, y kico den e añanan despues.” Pero den politica e cosnan aki no ta traha asina. Si e gabinete aki bay tuma medida, pa baha gasto por ehemplo, nan lo ta paga e prijs despues den eleccion. Pues nada di medida, preferiblemente. E problema ta cu si no corta gasto, y bin cu medida pa aumenta entrada so, tambe bo ta hinca man den cartera di e ciudadano. Y talbes pio ainda, pasobra bo ta hinca man den tur cartera. Anto lo mester cuminsa pensa di tuma medida toch, cu no ta toca tur hende y esey ta corta gasto di aparato gubernamental. Esey principalmente lo implica corta gasto di personal, pa cual tin dos manera. Un ta baha cantidad di hende trahando, of corta salario di tur hende across the board.

Nos por imagina cu ningun di dos ta bay tuma luga y cu ta bay hunga e wega di otro manera, y esey ta no cumpli cu e deseo di Caft y Hulanda pa en todo caso percura pa un deficit cu ta menos cu esun di 2017, y presenta e presupuesto 2018 manera e tabata premira, y laga Hulanda interveni. Y ora nan haci’e, por bira y bisa pueblo: “Wak, esey tabata loke e partido den oposicion a laga como regalo pa nos tur.” Esey en berdad por ta un tactica, pa sali di e responsabilidad di tuma medida, pero e no ta sin riesgo. E prome riesgo ta cu Hulanda ta kita e batuta di bo como gobierno, den e sentido cu nan ta tuma e medidanan cu nan ta kere factibel y deseabel, pero talbes no ta esunnan cu abo lo kier mira. Y no mester papia mes mas di autonomia financiero, pasobra ta nan ta bin opera e luga aki. Di un banda comprendibel tambe, pasobra bo mes no por o no kier, o ambos.

Ta keda si e banda positivo, no pa pueblo pero pa esunnan den gobierno, cu ora tuma medida pa baha gasto di personal, cu bo por haya un miho aparato. Y sigur cu Hulanda ta bay haci esey pasobra ta esey nan a exigi varios aña caba di gobierno anterior, sin cu nan a cumpli.

Pero, mirando esaki di otro angulo, Hulanda tin rason of no cu nan mahamento di nos aparato gubernamental cu ta demasiado grandi y pa colmo improductivo y ineficiente? Y lo no ta logico cu ora bo mester corta, ta miho corta unda ta afecta solamente e aparato gubernamental y no henter pueblo, incluso e carteranan mas chikito? Kico ta e alternativa, aumenta BBO pa e afecta nos tur? Nos ta yegando na e momento di un showdown hopi crucial. Esey ta cu mester dicidi unda kier perde voto, den pueblo en general o entre e empleadonan publico y nan famia. Y den e escogencia politicamente imposibel aki, e tin algo di atractivo pa laga Hulanda regla e cos aki pa nos. Mescos cu na Corsou nan a yuda sanea debe, pero tambe nan a sanea e aparato publico, cu awendia ta hopi mas chikito cu esun di Aruba. Y, nos por a ripara cu na e isla ruman e aparato gubernamental ta funciona mas malo cu esun di nos?

Esaki ta talbes nos oportunidad pa sali di e problema cronico aki, cu aparentemente hamas lo tin un partido politico local dispuesto pa haci e opruiming necesario aki. Pero laga e Hulandesnan haci’e tin un desbentaha grandi, y esey ta cu no ta posibel mas di papia cu orguyo cu nos ta ‘baas den nos mesun cas’ y cu ‘nos mes por’. Finalmente lo keda proba loke a ser bisa hopi aña pasa caba, cu nos ta un comunidad mucho chikito pa maneha tur nos asuntonan. Y loke tambe mester considera den e dianan aki, cu hamas Hulanda ta bay paga nos debenan; nan ta bay percura pa nos mes haci’e. Esey ta e realidad grandi cu nos tin nos dilanti, si nos gusta of no, anto nos no por sigui haci mas debe.