Den un entrevista pa Bon Dia Aruba Sra. Anne Witsenburg, directora di Stichting Monumentenfonds Aruba, a splica un poco mas ariba e trabaonan Stichting Monumentenfonds ta haci, algun di prioridad den cooperacion cu gobierno y Monumenten Bureau, y el a conta un tiki con lo celebra e 25 añanan di e stichting cu comunidad di Aruba.

Sra. Witsenburg a splica cu e cooperacion cu gobierno ta importante pa stichting. Nan a cuminsa 25 aña pasa como un overheid stichting cu hopi subsidio, esaki a cambia y e sticthing ta financieramente independiente, pero semper nan ta cooperando cu gobierno. Durante e temporada di formacion di gobierno, Stichting Monumentenonds tambe a reuni cu formador di gobierno y Sra. Witsenburg a elabora un poco ariba algun punto di prioridad.

Un di e puntonan ta e enfoke cu mester ariba proteccion di monumentonan priva. El a splica cu e stichting kier stimula gobierno pa cuminsa cu esaki pasobra como fundacion nan no por cumpra y drecha tur e monumentonan di Aruba. “Nos kier stimula hende priva tambe y ta p’esey nos ta trahando ariba un revolving fund”, el a bisa. “Ora nos keda cla cune, un doño priva di un monumento por bin cerca nos pa haya un prestamo pa yuda nan cu restauracion y mantencion di su monumento. Esaki ta un punto cu ta hopi hopi importante pa nos”.

E segundo punto ta trata e situacion financiero di e pais. Sra. Witsenburg ta indica cu financieramente nan ta compronde cu nan no lo bay pidi ningun subsidio, pero nan ta enfoca ariba e edificionan di gobierno. E ta indica cu hopi biaha despues di restauracion nan ta keda bon pa un par di aña, pero pa falta di mantencion, e edificionan ta bay atras. E ta menciona como ehempel Ecury Complex, cu a keda cera pa casi tres aña pa falta di mantencion di e airconan. Pa evita, Stichting Monumentenfonds a propone pa nan yuda gobierno pa tuma over algun di nan edificionan.

“Nan lo paga un huur a base di e gastonan di mantencion so, nos no ta haci ningun ganashi pasobra nos ta un stichting, pero asina nos por yuda pa e edificionan keda bon pa semper eigenlijk y e no ta dal e finansas di gobierno asina duro, en bes di cada 10 aña nan tin cu haci un restauracion intensivo of nan tin cu drecha mantencion atrasa”, el a splica.

Pa Stichting Monumentenfonds ta hopi importante tambe pa stimula otro hende pa haci algo cu nos herencia cultural, ariba tereno di educacion, riba tereno di conscientisacion. Sra. Witsenburg ta enfatisa cu trahando hunto por logra mas atencion, pasobra restauracion di monumento no ta algo cu ta djis un hobby, e ta splica cu e tin su efecto socio-economico tambe.

“Ora bo ta drecha un cas, henter e bario por haya beneficio di dje y tambe e ta haya su beneficio economicamente, e ta duna hopi trabao. Tambe hopi estudionan di UNESCO ta mustra cu cada florin cu bo ta inverti bo ta haya cuater back den bo economia den e sentido di proyectonan, mantencion, negoshinan cu ta bay den e edificio. Kiermen e tin un bon efecto y ta bon cu nos ta consciente di esaki y nos ta conscientisa otro hende pa cuida locual cu ta di nos”, el a agrega.

E aña aki Stichting Monumentenfonds Aruba a celebra 25 aña di existencia, un logro di cual Sra. Witsenburg ta bisa nan ta sumamente orguyoso di dje. Pa motibo di medidanan di restriccion door di e pandemia, e stichting a cancela e celebracion grandi cu tabata planea pa e luna aki, pero Sra. Witsenburg a splica un tiki kico ta idea pa e celebra e gran logro aki proximo aña.

“Pa hopi aña nos a celebra fiesta di cunucu, nos a haci esaki seis aña caba, unda cu nos a organisa un fiesta cu mercado, cu cultura, cu musica, cu bailamento y despues di seis aña e iniciativa ey a crece asina hopi cu nos no por haciele mas y nos a logra locual cu nos kier a logra cu esey cual tabata un cas caminda por wak tur dia con hende tabata biba antes. Esaki aworaki ta Cas Tan Tin na Pos Abao. Nos a keda pensa pa un idea nobo unda cu nos lo por haya mas hende interesa den nos cultura, den nos monumentonan y nos a bin cu e idea pa un ‘bicycle tour’. E ta bay combina e parti di cultura cu e parti deportivo, no competitivo, recreativo mas tanto y nos ta spera esaki lo duna algo bon”, el a splica.

Pa locual ta e cooperacion entre Stichting Monumentenfonds y Monumenten Bureau, Sra. Witsenburg ta indica cu esaki ta bay bon. E ta splica cu den e proceso pa confirma si un edifice ta un monumento, e ponemento di e seyo di Monumento Proteha y tambe e monumenten vergunning na momento cu mester haci un restauracion, e cooperacion ta hopi bon. E ta indica cu e lo desea pa tin mas cooperacion ariba e tereno di conscientisacion y educacion, “pasobra nos tur ta trahando pa e mesun meta”.

Fondonan pa restauracion hopi biaha no ta facil pa haya y Stichting Monumentenfonds Aruba no ta subsidio di gobierno, locual Sra. Witsenburg ta señala como un problema si. E ta splica cu nan a bin cu un idea, hopi tempo pasa, pa un ‘revolving fund’. Esaki kiermen cu e stichting ta busca fondo y ta duna e fondonan na doñonan priva como un prestamo cu un interes mas abao cu na banco. E ta splica cu pa e ‘revolving fund’ aki tin hopi rekisito, pa cual nan ta preparando, y nan tin supervision di Banco Central di Aruba tambe.

Un rekisito hopi importante pa aplica pa un prestamo cu e ‘revolving fund’ ta cu e monumento mester ta proteha. “Aworaki un y tur por bin cerca nos y bisa cu nan tin edificio bieu pa nan haya e prestamo, y asina e no ta traha”, el a splica. “Monumenten Bureau tin cu duna e seyo di proteccion y ora e ta proteha legalmente como un monumento, asina nan por aplica pa un prestamo”.

Sra. Witsenburg ta splica tambe cu tin beneficio ora cu un persona ta doño di un monumento proteha. “Na 2017 caba Staten a aproba un ley unda doñonan di un monumento proteha cu ta biba den e cas mes, nan por haya un belasting voordeel, kiermen nan no ta paga overdracht belasting, cu ta tres of seis porciento, cu ta duna e beneficio cu tur aña bo por reduci cierto suma di bo inkomstenbelasting tambe pa cu e mantencion di bo monumento, e aña aki ta prome aña cu e ta sali ariba e formulario di inkomsten belasting”, el a bisa. “Nos tin cu traha hunto cu un y tur, uni forsa pa mustra hende cu tin oportunidad pa haya beneficio di ta doño di un monumento proteha”.