Despues di e euforia di ta libera di bisti tapaboca na tur establecimento y di mantene distancia social, nos lo mester por lo menos considera cu nos no ta libera definitivamente ainda di e coronavirus. Variante nobo y hopi mas agresivo por resulta un problema pa mundo y pa nos tambe. A caba di deshaci di tur medida y awor no lo straña nos si pronto por sigui medida nobo, aunke no di e magnitud di e medidanan tuma aña pasa. Y sigur no e medidanan tuma na maart 2020, unda poco experto na mundo tabata sa exactamente di kico nan ta papia y henter mundo mester a ‘catch up’ cu e fenomeno di un pandemia. Nos a siña hopi, a pesar di e existencia di internet, cu ta duna bon posibilidad pa divulga bon informacion na manera cu nunca antes tabata por, pero tambe a facilita miyones di hende pa expone nan teorianan di conspiracion cu a logra convence bastante hende di e supuesto riesgonan cu vacunacion lo a trece cu nan.

Mirando e situacion na nos isla, unda practicamente no tabatin caso di Covid mas, y cu campaña electoral y di vacunacion culminando, a manda e medidanan back te na cero. A laga na iniciativa propio di tiendanan pa dicidi ki medida nan ta mantene, pero no tin obligacion mas y nos ta bay na cero precaucion na cualkier establecimento. Logico tambe cu e oportunidad pa ta hunto den un multitud a bay di 0 pa 100 den poco tempo, unda hopi ciudadano ta mira cu preocupacion e masa cu ta reuni na cierto lugarnan. E critica ta cu no tabatin mester a deshaci di tur medida, pasobra mester a tene cuenta cu e ocasionnan aki di masa grandi ta loke mas riesgo ta trece cu nan. Kico ta sabiduria den esaki? En todo caso, si pasa algo, cierto medida lo mester bolbe, pa gran decepcion di esnan cu no a gusta e periodo di restriccion aki, mientras otronan lo tin un actitud di ‘told you so’.

Pero esey no ta tur. Nos ta haya critica pisa di entre otro nos Alto Comisario rabia, cu ta parce di ta trata dos tema pareu, bao di e capa di incumplimento di e masa. Cu tin aglomeracion di hende despues di tanto luna di abstencion no ta nada straño, ademas, no ta e publico a ‘autodeclara nan mes’ libera di tur restriccion, sino cu ta e autoridadnan a haci esey. Pero cu tin caso di desobediencia cu polis, y ademas caso mas severo ainda di uso di arma, ta naturalmente inaceptable pero no ta parce nos simplemente fruto di e libertad cu nos tur a adquiri atrobe, pasobra e masa festehando den su gran mayoria no tin nada di haci cu esey.

Delincuencia, y den hopi caso delincuencia hubenil, cu den cifra no necesariamente ta un grupo grandi, ni den comunidad ni entre nos hobennan, ta señal si di algo cu ta completamente robez pa basta tempo caba. Delincuencia hubenil structural ta un fenomeno cu ta tuma su tempo pa crece, y en general ta tuma mas tempo pa desaparece tambe, o sikiera yega na un nivel manehable atrobe. Y nos no lo cansa di trece dilanti cu esey no por resolve cu mas polis riba caya, cu castigo mas pisa, sino cu mehoracion drastico di loke comunidad ta haci pa mehora educacion di hoben. Nos ta papia explicitamente aki di educacion y no di enseñanza, pasobra ta trata di e totalidad na guia educativo cu nos hubentud ta haya, y ey ta unda cu tin hopi di mehora.

Esaki ta un bon momento pa discuti e cosnan aki, pasobra supuestamente e dos partidonan cu ta bay goberna Aruba den e proximo añanan, y cu mester enfrenta na nos nomber e problemanan gigantesco cu tin nos dilanti, tin e oportunidad di delibera kico ta bay haci: o ta keda pega den medida parcial di ‘represion’ o ta move berdaderamente den direccion di prevencion. Pa duna un ehemplo con engañoso palabra por ta: actualmente ta papia di ‘preventief fouilleren’ cu ta ristamento (riba curpa) pa posesion di arma. Nos no ta contra esaki, pero e palabra ‘preventief’ no tin nada que ver cu ‘prevencion’ pasobra berdadero prevencion ta e medidanan cu ta tuma pa e hoben ey no a bin riba e idea mes pa cumpra o fia un arma, te pa e bay subi caya cu esaki. Prevencion berdadero ta loke a haci den e añanan anterior di e bida di e hoben cu awor tin, ban bisa 18 aña, y ta keda deteni cu un arma den su poder, o peor ainda, cu el a usa tambe.

Tin ora nos ta haya e pregunta tambe, ta kico nos ta propone pa haci. E contesta ta un pregunta, o varios. Por ehemplo, cuanto scol, basico y secundario, tin e facilidadnan di educacion fisico cu nan mester? Cuanto ora pa siman nan ta haya educacion fisico? Cuanto placa nos ta gasta na deporte, arte, y otro forma di entretenimiento sano pa nos hubentud? Di un presupuesto di 1.500 miyon, un par di miyon, esey ta e realidad. Probablemente gobierno ta gastando mas na auto di lease caro cu na e cosnan esencial menciona. Y tanten ta keda practica gobernacion na e nivel potros aki, nos kier avanza?