Chef Alvin Leest hunto cu su coleganan chef Jeffey de la Rosa y chef Oscar Stevan di EPI Sector Hospitality y Turismo ta haya cu a yega e momento pa duna nos gastronomia local y nos producto cultiva pa nos cunukeronan e balornan cu nan ta merece. E chefnan aki kier ta defensor di nos cuminda crioyo y di nos cultura gastronomico.

P’esey nan ta haya cu un plataforma ideal pa cuminsa cu e proceso di conscientisa nos hendenan pa come crioyo, consumi berdura y fruta fresco y nutritivo, ta e actividad cu departamento di Santa Rosa ta organisa dia 29 di october awor for di 9or di mainta te cu 2or atardi den cuadro di Dia Mundial di Alimentacion cu a wordo conmemora recientemente. E actividad aki ta tuma luga na Santa Rosa mes.

Educa nos pueblo come crioyo
E mercado aki di Santa Rosa ta un porta cu nan kier habri pa nos futuro generacion. P’esey nan ta siña nan alumnonan no solamente prepara un variedad di plato internacional, pero tambe un bon pan bati Arubiano. Nan kier bay mas leu pa percura cu nos restaurantnan local alo menos ta inclui dos cuminda crioyo den nan menu.

Nos lo educa e pueblo di Aruba pa ta mas orguyoso di bo cultura y riba bo cuminda cu ta mas principal.” Chef Leest a laga sa cu nos cunukeronan ta produci un gran variedad di producto fresco cu tin hopi propiedad alimenticio, y ‘nos mester sostene nan’.

Nos cunukeronan ta produci entre otro: yambo gordo of yambo di strea. Ta wordo bisa cu yambo ta bon pa alivia e soeur di stoma, specialmente e yambo cu tin mas baba. Maishi grandi, concomber, bonchi largo, pinda berde, Calabas grandi, berehein, etc.. ta un variedad di producto cultiva localmente.

Bonchi ta un berdura bon pa e hende come, segun e chefnan. Tambe nan ta producto fresco y organico. E producto organico ta bon, pero e ta un tiki mas caro pasobra e ta demanda mas atencion. Ya cu nan mester cera nan luga bon sino insecto ta invadi nan. Ora e insecto ta invadi tin cunukero cu mester uza kimico of insecticida, asina nan ta splica.

Sinembargo chef Stevan ta indica cu no necesariamente producto organico ta mas saludabel pa e curpa, pasobra esun no organico ta saludabel tambe. Pero logicamente e problema ta e insecticida cu ta wordo uza cu ta malo pa e curpa. Pa e productonan organico ta wordo uza un tipo di insecticida natural cu ta menos dañino pa e curpa.

Propiedad y cushinamento
Tur berdura aki tin su propiedadnan alimenticio entre nan vitamina y mineral. Pero ta e forma con bo ta trah’e y cushina nan ta haci cu nan ta conserva nan balor alimenticio y di salud. Si bo ta corta nan grandi, menos e ta conserva su propiedad, e ta splica.

El a pone como ehempel e forma con Chines ta cushina nan berduranan cu ta e forma mas ideal. Nan ta gusta corta tur cos chikito y nan ta cushin’e den un wok pa asina e berdura no ta perde nada di nan propiedadnan. “Tur cos ta e termino cu bo ta cushina e berduranan pa bo no mat’e”, e ta conseha.

Tin hendenan cu tin e custumber di cushina nan berdura di mas. Un bonchi cu ta berde ta keda sin color y sin nan balor nutritivo pa motibo di e cushinamento di mas. Tur berdura ora cu bo ta cushina nan mester conserva su color. P’esey ta importante e uzo di tecnica cu tin biaha no ta wordo teni na cuenta den cierto restaurantnan tambe. “Nan no tin e nutriente den nan cuminda pasobra nan a cushin’e di mas”, chef Stevan ta bisa.

Igualmente, chef Leest a laga sa cu loke nos cunukeronan local ta produci ta duna espacio pa prepara un variedad di cuminda, pero tur cos ta depende di e creatividad di cada un di nos pa prepara nan. Pa ehempel cu e pinda berde bo por haci hopi cos, entre otro traha salada cu ne y te hasta ijscream. Si bo ta mul’e, bo por traha cos dushi cu ne. Otro berdura ta yambo cu ta nutritivo, pero tin hendenan cu no ta gust’e pasobra e tin baba. Pero bo por primi lamunchi ora bo a caba di cushin’e pa kibra e baba y asina bo por come. Tambe tin un receta di yambo lora den funchi hopi dushi y nutritivo, e ta conta.

Neglisha nos propio cuminda
Di su banda chef De la Rosa ta considera cu nos tin hopi producto na Aruba, produci pa nos propio hendenan cu ta wordo neglisha. “Nan ta prefera di come un aros cu un funchi. Nan ta prefera un hot dog cu un pan bati.” Mientras cu nos tin un variedad di berdura cu hopi nutritivo cu nos por uza, pero lamentablemente nan no ta wordo uza den nos sistema di alimentacion diario.

Nan a bisa cu esaki ta e trabou cu como chef local nan ta bin hacie pa educa pueblo tambe con pa cushina debidamente nos berduranan local. Un rol importante ta e manera con bo ta prepara bo cuminda, con largo bo ta cushina bo cuminda y cual metodonan of tecnica cu bo ta uza.

El a bisa cu te hasta e turistanan cu ta bin bishita, kier nos cuminda. “Nan no kier cuminda Italiano. Nan no kier cuminda Mericano, nan kier nos cuminda. Y nos tin e deber di duna nan.”

Chef Leest ta haya cu nos ta ‘un bon madrastra pa hendenan pero un mal mama pa nos mes’. Ya cu si nos ta bay otro pais pa ehempel Colombia, nos no ta bay haya funchi ni pan bati, menos concomber stoba sino cu nos ta bay haya nan propio cuminda crioyo.

Riba dia di mercado di Santa Rosa lo tin dos competencia di cuminda crioyo. Pa e prome competencia, Santa Rosa a invita 4 chef cu lo proef e cuminda di esunnan cu ta bendiendo cuminda crioyo riba e dia di mercado ey. Nan ta bay scoge e cuminda crioyo mas dushi.

Pa e di dos competencia, e docentenan di EPI sector Hospitality y Turismo lo bin cu dos team di studiante di 3de klas cu lo competi entre nan. Cada team lo ta compaña cu un chef, entre nan chef Leest, chef De la Rosa. Cada team lo haya un macutu kiermen cu ‘mistery basket’ y cu e ingredientenan aki nan ta bay prepara un cuminda crioyo. Nan lo haya dos ora pa traha e cuminda y na final, dos otro chef lo fungi como hurado pa scoge un ganado a base di sabor y presentacion di e plato.

Nan como chef kier trece nos cultura bek, nos cumindanan, nos cunukeronan, e piscadonan, e hendenan cu ta cria bestia pa hunto tur di nan por traha riba e mesun liña di nos cultura pa stimula nan actividad di e sector primario. “Esaki no kiermen cu nos ta bay stop di prepara cushina internacional, pero ta bon pa tur hende conoce nos cuminda y te hasta cushina nos cuminda tambe”, asina nan ta enfatisa.