Con pa limita su efecto negativo…

Nos a tuma nota di e deseo di e ministro encarga cu labor, pa termina cu e fenomeno di uitzendbureau na Aruba. E ultimo aki, laga nos bisa esey di antemano, lo ta imposibel pa logra, pero riba su mes el a toca un tema valido cu mester mas atencion, pasobra tin cos pa drecha.  Sinembargo, ta necesario profundisa den e detayenan di e asunto, pa por averigua kico nos por haci y kico no, cu e fenomeno di trabao temporal, y e forma particular di huur empleado di otro, si nos por yam’e asina.

Un poco di historia prome. Un di e paisnan unda e sistema di uitzendbureau a crece, bira grandi y hasta a bira un producto di exportacion, ta Hulanda. E cadenanan di uitzendbureau Hulandes a plama den un bon parti di Europa y gobierno Hulandes mes tambe tabata propaganda e fenomeno aki. Tambe na nivel internacional, unda Hulanda a pone hopi presion riba International Labour Organisation (ILO) pa bandona nan posicion di hopi aña, pa mantene intermediacion pa trabao den man publico, y contra introduccion di intermediacion di trabao pa agencia priva, incluyendo e aspecto di trabao temporal. Dado momento varios pais a cuminsa mira e bentahanan pa economia cu trabao temporal tin, pa e dunadonan di trabao principalmente. Esaki a conduci na aprobacion di tratado di ILO nr. 181: Private  Employment Agencies Convention na 1997.

E tratado (convention) ta distingui tres forma di intermediacion di e agencia priva, cual nan ta:

  1. Servicio den cual e agencia priva ta intermedia pa haya empleo sin cu e ta bira un partido den e convenio laboral;
    2. Servicio di emplea trahado pa pone e trahado disponibel na tercera persona, cu ta defini nan tarea y ta supervisa nan trabao;
    3. Otro servicio relaciona cu busca empleo, manera provee informacion, segun autoridad competente mester determina.

Den e añanan despues e critica a cuminsa bin y principalmente den e crisis mundial di 2008/2009 ILO mes a constata cu esunnan mas golpia tabata e trahadonan temporal: e prome nan pa perde trabao, y mas tanto sin ningun tipo di provision pa desempleo. ILo mes a cuminsa boga pa un balansa entre flexibilidad laboral, loke en general e dunadonan di trabao ta desea, y siguridad economico pa e trahado.

Mester bisa tambe cu e tema di flexibilisacion di labor ta un tema constante den informe di por ehemplo IMF/World Bank, unda mas tanto nan ta boga pa flexibilisa ley laboral pa pusha economia, haciendo mas facil pa dunadonan di trabao por retira trahado. Den e caso specifico di Aruba tambe por haya e observacion aki den practicamente tur rapport di IMF den ultimo añanan. E practica tabata cu na Aruba nunca a haci tanto caso di e notificacion aki. E realidad ta cu, mientras cu e leynan laboral ta mustra estricto, den hopi caso e trahado no tin tanto proteccion. Salvo e caso di empleado bon informa y cu recurso financiero, cu por ocasiona problema pa e dunado di trabao. Esun cu di mes no tin proteccion ta e trahado ilegal, cu no mester t’ey na prome luga pero ta un realidad, y tambe e trahado cu ta traha via un convenio cu un uitzendbureau cu por perde empleo na cualkier momento.

Pero, di regreso na e asunto di e uitzendbureau. Cu e fenomeno sanciona pa tratado internacional, y ley riba uitzendbureau den tur parti di Reino, ta dificil pa imagina cu Aruba ta bay haci algo den sentido di aboli e ley. Tambe pasobra cu esey no ta kita e derecho segun Codigo Civil pa cera un convenio asina entre e proveedor di trabao temporal cerca otro persona o compania, y e persona cu ta busca empleo. Loke tampoco ta yuda ta e prohibicion riba contracto laboral di corto duracion, y esaki pa un motibo masha peculiar. Den e excepcionnan cu tin den Codigo Civil (art. 1316X) riba contracto pa tempo cortico, ta contempla por ehemplo e posibilidad di emplea hende local pa trabao temporal pa motibo di temporada (seizoensarbeid). Masha bunita, pero na otro pais ta permiti net e trahado temporal stranhero pa drenta pa cierto tempo cortico y despues e mester sali.

Na Aruba nos tin e situacion pa robes, unda e empleado stranhero tin su contracto fiho (y permiso) pa un aña, y hopi biaha cu prolongacion sin problema, mientras cu e trahado local ta esun cu ta haya trabao di temporada, por ehemplo den fin di aña, pa despues perde trabao ora cos ta slow den cuminsamento di aña. E sistema aki di e prohibicion di trabao pa tempo cortico nunca a funciona pasobra e pais nunca tabata kier a cuminsa importa man di obra pa trabao di temporada, solamente den e variante di proyecto defini, manera den construccion. Ademas e posibilidad di contrata via uitzendbureau ta haci cu por evadi henter e ley aki facilmente. Tambe ta sinti e ausencia di supervision adecuado, unda e fayonan no ta solamente di inspeccion laboral, pero di otro instancia gubernamental tambe. Con pa cuminsa trece e balansa entre suficiente trabao fiho y suficiente flexibilidad, esey ta e pregunta. Limita exceso di trabao temporal ta necesario, pero elimina lo ta  imposibel.