Mi a pidi grito di auxilio na Respaldo, SPD, CAA, mas hendenan cu mi a pidi ayudo, pero nada a wordo haci, mi yiu tabata mester un behandeling di por lo menos dos aña den un instituto pero nada, awor e no t’ey mas, el a fayece un siman pasa sin por haya ayudo.

Esaki ta e palabranan di un mama cu tabata pidi auxilio pa yuda su yiu muhe cu tabata sufri di salud mental (depresion) y cu na final e gritonan aki a keda na laira y en vano, su yiu no t’ey mas.

Esaki ta un di miles di caso cu ta keda conoci riba rednan social, di personanan cu dia pa dia ta lucha cu un “monster y silent killer” denomina depresion, pero mirando tanto caso cu Fundacion Respaldo ta haya su mes confronta e mayoria di biaha pashentnan ta keda sin haya un ayudo of un contesta.

Redactor di Bon Dia Aruba a haya sa di un otro caso unda e pashent a solicita un afspraak pa un psikiatra unda cu for di shete luna pasa, e no a ricibi un contesta pa motibo cu den caso specifico aki, e pashent su caso a cera despues di seis luna y pa habri su caso back e mester warda pa un otro psikiatra por atende cune y na e momentonan aki e personal di Respaldo no ta suficiente pa cubri e demanda di pashentnan.

Redactor di Bon Dia Aruba a puntra e persona aki unda cu su nomber lo keda anonimo pa privacidad, con dificil ta pa haya ayudo pa salud mental na Aruba na e momentonan aki?

Na Aruba tin dos factor hopi importante pa un victima busca ayudo, e prome y esun mas importante ta e estigma cu tin na Aruba, unda cu un bes ora bo ta cu un tratamento di psicologo of psikiatrico nan ta label bo como loco, hasta bo propio famia. Di dos factor ta cu bo mester acepta cu bo ta un victima, den mi caso mi mester a acepta cu tempo ora mi tabatin cinco aña, cu mi a wordo abusa sexualmente y e persona cu a haci esaki cu mi tabata menasa mi den tempo ey, como mucha bo ta lanta, crece y biba cu e miedo cu e persona por tuma represalia riba bo, siendo cu a mi tabatin cinco aña so”, el a declara.

Ademas e persona a conta cu no solamente el a sufri di abuso sexual sino cu tambe el a lanta den un cas cu violencia domestico, “mi tata tabata golpia mi mama sin piedad,  tin biaha mi ta puntra mi mes, pakico a mi como mucha cu a lanta cu hopi violencia den mi cas y a ser abusa sexualmente den edad di cinco aña, mester a pasa den tur e cosnan aki? E no por tabata un otro hende? Pero den mesun pensamento aki mi ta kere mi ta un tiki egoista di pensa asina, pasobra loke a mi a pasa como mucha mi no ta desea ni pa mi pio enemigo.

Tocante ayudo el a contesta cu na e momentonan aki mirando cu Aruba ainda ta den crisis cu pandemia di Covid-19, “e ta hopi dificil pa bo haya un carta di bo dokter di cas pa busca ayudo na Respaldo, salud mental aworaki, ta un tema hopi fragil, mirando tanto casonan di abuso sexual y violencia domestico, tambe cu hendenan cu a perde nan trabou, ta hopi dificil cu asina tanto caso di salud mental na Aruba cu Respaldo no tin e capacidad pa maneha un crisis di salud mental di envergadura aki, mi mes akinan ta riba un ‘surviving mode’ cu mi depresion, na final di dia mi no ta perde speransa y mi ta keda lucha te unda cu por y haci loke por haci, pa personanan cu ta pasando den hopi mal momento y cu no ta mira salida, e conseho cu ta traha pa mi ta enjoy bida na e manera cu bo por y balora cada cos chikito y positivo, semper corda, no haci di un situacion temporario bira un situacion permanente, pasobra na final di dia tin decisionnan den bida cu hende ta tuma, por ta nan kier hal’e atras pero ta imposibel”, el a bisa.

Pa finalisa, tambe el a laga como mensahe “semper corda, cu si bo mester yega na haltura cu bo kier kita bo bida, prome cu bo tuma e decision permanente ey, papia cu un hende di confiansa, si bo no tin hende di confiansa haci un yamada na bo dokter di cas cu sigur e lo habri e caminda pa bo y pa e ayudo cu bo tin mester, aunke e por tarda, no keda sin busca ayudo pasobra si bo no take care di bo depresion, mi ta garantisa bo cu depresion lo take care di bo.

Mientras tanto, Fundacion Respaldo ta publica diferente tip riba nan rednan social pa asina comunidad por haya mas informacion di loke ta trata depresion, ora un persona tin un depresion pa dos siman of mas tempo, tas sinti cinco of mas di e siguiente sintomanan (unda en todo caso sintoma 1 y/o 2 mester ta aden):

1. Estado di animo sombrio, durante gran parti di dia y casi tur dia (por ehempel, e persona ta sinti su mes tristo, bashi y desespera). Cerca mucha y adolescente e estado di animo por ta hustamente di iritacion.

2. Claramente menos interes of placer den (casi) tur actividad, pa mayor parti di dia, casi tur dia.

3. Cambio den apetit, por ehempel casi tur dia un apetit reduci of aumenta. Esaki por resulta den perdida of aumento di peso.

4. Problema cu pega soño of contrario na esey, drumi di mas.

5. Movemento agita of contrario masha poco poco, casi tur dia. Otronan por ripara esaki tambe cerca e persona.

6. Cansancio of poco energia, casi tur dia.

7. Sentimento di sinti sin balor of sentimento di culpabilidad inhustifica, casi tur dia.

8. Menos capacidad pa pensa of concentra, of di ta indeciso, casi tur dia.

9. Pensamento frecuente na morto o di suicidio.