Mirando cu mandatario encarga cu integracion a declara su intencion na un conferencia di prensa pa ‘caba cu limbo burocratico di permiso’, nos a papia cu hobennan cu a wordo afecta pa burocracia y kico naturalisacion ta nifica pa nan.

Na momentonan aki ta tumando luga diferente desaroyo riba tereno di integracion, specificamente pa loke ta trata e proceso di naturalisacion na nos isla. Esaki mirando declaracionnan di mandatario encarga cu husticia Andin Bikker (POR), pero tambe investigacionnan tumando luga na Universidad di Aruba pa haya sa kico ta motivacion di personanan bibando na Aruba pa naturalisa.

E intencion di e mandatario manera nos a publica ta pa trece un cambio den e manera cu departamento encarga cu admision y integracion Dimas sa duna varios permiso, pa djey draai y nenga un permiso y djey cuminsa duna nan atrobe. Creando asina buraconan den estadia legal.

No tin data pa indica dicon hende kier naturalisa na Aruba
Studiante Nora Röders di University College Utrecht na momentonan aki ta haciendo research na Universidad di Aruba riba motivacion pa naturalisacion. Mientras ta envolviendo comunidad den esaki, tin cifranan mustrando cu hopi persona bibando na Aruba no ta haya acceso na naturalisacion segun e studiante. Alabes no tin niun cifranan actualmente cu ta demostra kico ta e motivacion cu e personanan cu kier naturalisa tin pa cuminsa e proceso aki.

Desaroyonan aki a conduci nos pa papia cu dos persona cu ambos a biba na Aruba henter nan bida, di cual un recientemente a pasa proceso di naturalisacion cu exito mientras e otro te ainda no a aplica.


‘Libertad cera’
Un di e personanan ta un hoben cu a expresa den pasado den nos medio di kier hiba nomber di Aruba dilanti den industria creativo, esta Kenna Hernandez. E hoben kende ta trahando riba un serie pa ilustra e experiencianan di inmigrantenan na Aruba ta conta Bon Dia con e personalmente no a experiencia discriminacion pa su descendencia Venezolano, mirando cu e tin hopi tempo na Aruba. “Nan no ta mira mi como inmigrante practicamente.” Sinembargo e ta mira cu hopi persona ora di por ehempel mira cu hende riba caya ta papia Spaño ta tira palabra pa nan y bisa nan pa papia Papiamento.

E hoben kende recien a haya su firma liber den cuadro di proyecto Dreamers ta sinti un libertad na Aruba pasobra no mester renoba permisonan mas, pero ‘mi ta sinti cu mi ta obliga pa keda aki’. Esaki debido segun sra. Hernandez na e manera con e no ta bin na remarke pa haya un ayudo financiero pa studia afo tanto di parti di Hulanda ni di Aruba. “Sin e ayudo e ta bira hopi preta pa bay studia afo riba bo mes.”


Limbo burocratico
Sra. Hernandez ta conta con prome cu el a haya su firma liber danki na Dimas, el a purba aplica na Gabinete di Gobernador, pero aki a mira un obstaculo unda nan a conseh’e contra aplica. Mirando cu e tabatin 3 aña cu permiso di studiante, cual despues di caba su estudio a cambia pa 3 aña di permiso di trabou, trahadonan di e gabinete a conseh’e contra aplica pa e hoben no perde e placa cu mester paga pa naturalisa.

Pero mirando cu e hoben a cumpli cu rekisito di 5 aña sin buraconan den permiso e no tabata compronde inicialmente dicon a avisa contra aplica. Despues di haci poco investigacion nos a mira den handleiding di Ley di Reino riba nacionalidad (Rijkswet Nederlanderschap) aplicabel na Aruba cu tin un rekisito pa loke ta trata obhecion contra estadia indefini na Aruba.

Esaki ta encera cu pa un stranhero por bin na remarke pa aplica pa un paspoort no mag di tin obhecion contra e persona su estadia indefini na Aruba. Segun ley, pa por yega na no tin obhecion contra estadia indefini na Aruba mester tin un permiso tipo firma liber, pero tambe personanan cu permiso di trabou (cual segun ley ta temporario) por aplica despues di 5 aña cu e permiso. E ora ey e manual ta indica cu e parti temporario ta cay afo.

Pero esaki no ta tene na cuenta situacionnan di personanan manera sra. Hernandez cu tin tempo bibando na Aruba caba cu pa ‘formalidad’ mescos mandatario di integracion a indica anteriormente ta para nan di naturalisa.

E preguntanan cu e ora ey ta keda: dicon e regulacion no ta tene na cuenta si un persona tabata un studiante anteriormente? Mirando cu mandatario ta studiando un manera huridico pa otorga permiso di estadia indefini cu ta tapa buraconan den permisonan pa personanan cu tin tempo na Aruba, dicon no drecha e creacion di buraconan sistematicamente tambe?

‘Sinti Rubiano pero no reconoci como tal’
Pa sra. Hernandez kende kier aporta na Aruba su progreso e ta un sintimento straño cu na un banda e ta sinti su mes Rubiano mientras e parti di reconocemento no t’ey. “Mi ta sinti cu mi kier e nacionalidad pasobra si mi mira e pais unda mi a nace, mi no sa nada di eynan. Mientras mi a lanta na Aruba desde chikito. Mi a siña tur loke mi sa di Aruba y awo cu mi ta wak tur hende rond di mi bayendo afo pa studia mi tambe ta sinti cu esey ta mi caminda.”


‘Sistema ta na su luga pero nan mester streamline e’

E otro hoben kende nos a papia cu ne, esta Jeffrey Marulanda, recien a haya reconocemento como Rubiano por medio di decreto Hulandes despues di un proceso largo di naturalisacion. Tabatin cierto aspectonan cu a coincidi cu situacion di sra. Hernandez, manera e aviso negativo pa aplica mirando e transicion di permiso di studiante pa permiso di trabou. Sinembargo despues di haya permiso firma liber den cuadro di proyecto Dreamers e autoridad di nacionalidad na Hulanda a reconsidera e conseho negativo y otorga e hoben su nacionalidad.

Den nos combersacion cu sr. Marulanda el a expresa cu e no ta contra e sistema y e proceso di naturalisacion, si no cu e ta spera nan ‘streamline’ esaki. Sr. Marulanda actualmente ta 21 aña di edad y ta na Aruba deste aña 1996, pero no a bira legal te 2009. Esaki segun e hoben no tabata simplemente pa via di negligencia di Dimas, si no cu su famia a aplica corectamente pasobra nan lo a confia un tramitado.

‘Sintimento di Rubiano ta paden’
Awo cu e hoben a haya su nacionalidad e tin pensa di bay studia afo y despues di tempo e lo bin bek Aruba pa aporta na e conservacion di naturalesa na Aruba. Sr. Marulanda anteriormente tabata haci diferente esfuerso pa crece mangelnan na diferente area mirando cu tabatin cierto mangelnan na Savaneta cu tabata muriendo.

E hoben ta preocupa pa e manera con constantemente ta rosa mas y mas naturalesa pa haci luga pa edificionan, mientras por ehempel por construi edificionan mas halto pa kita menos naturalesa.

Sr. Marulanda finalmente a expresa na Bon Dia cu e ta sinti su mes Rubiano, mirando cu ‘mi no sa nada di mi pais di nacemento Colombia’. Ora nos a puntra con e hoben a sinti na ceremonia di naturalisacion, e hoben a contesta bisando cu ‘e ceremonia tabata bon y hopi bunita pero mi no a bira emocional, pasobra naturalisacion tabata simplemente un proceso formal mi tabatin di pasa, e sintimento di ta Rubiano ta di paden’.