editorial 2_15_1.jpg

Den e consulta di diahuebs pasa cu ministro encarga cu Turismo e gremio empresarial AHATA a haci un proposicion interesante. A propone pa cambia e reparticion di cartera den gobierno, poniendo Turismo hunto cu Asunto Economico, cu ta representa e resto di economia. Di e manera aki ta haya un ministro responsabel pa henter economia, cu responsabilidad pa tene na cuenta interes di tur sector na un manera balansa. Tambe ta propone pa no bin cu e cambio di ley discuti actualmente, pero hinca e permiso pa hotel den e otro ley aki. Mester bisa cu e proposicion aki ta realmente un regreso pa pasado, pasobra na inicio di Pais Aruba tabata pensa cu ta bon idea pa tin e maneho economico den su totalidad den un man. Despues, tempo cu reparti cartera entre ministro a bira manera un ‘grabbelton’ of un wega di ‘kwartet’, a dicidi di separa e dos aspectonan aki.

Den pasado repetidamente Camara di Comercio a yega di propone pa den formacion di gobierno trece e dos carteranan hunto, pa e mesun motibo di por hiba un maneho economico integral. Pero como tur gobierno tin como punto di salida cu mester mantene e posibilidadnan mas amplio posibel pa complace tur politico cu ta importante bastante pa bira ministro, a para bira cu tur cos por combina cu tur cos.

E proposicion di AHATA ta parce bunita, pero ta necesario pa tira un bista riba e ley cu nan ta propone pa hinca e permiso pa hotel aden. E ‘Vestingsverordening Bedrijven’ ta un ley contempla como ley pa duna permiso general na un empresa. E ley ta duna permiso pa opera si ta cumpli cu reglanan di orden publico y no tin un menasa pa interes general. Tambe por stipula condicion na establecimento di un empresa cu tin di haci cu luga y caracter di e empresa. Esaki por ehemplo por funciona hunto cu un ley di ordenamento teritorial, unda haya permiso ta depende di e luga unda ta desea di opera tal tipo di empresa. Pero e ley aki nunca tabatin y no tin intencion di bay regula asunto di con un empresa den un cierto sector mester opera. Y esaki ta keda e problema cu e cambio di ley proponi awor pa gobierno, cu ta pretende di bisa un empresa (hotel), cu e no mag di cera cierto tipo di convenio cu su clientenan. Hiba e problema aki pa otro ley cu no ta apto, no lo yuda tampoco.

Ademas mester regla e asunto di e sector di acomodacion alternativo tambe. E ley di establecimento di empresa conoce un exoneracion pa tur hende cu a nace na Aruba y tin nacionalidad Hulandes, y tambe esnan cu a naturalisa siendo residencia na Aruba. Automaticamente e ley aki no ta aplicable pa tur esnan cu ta opera nan negoshi di huur camber como un ‘eenmanszaak’. Y ningun ministro lo tribi di mishi cu e derecho di e Arubiano pa opera negoshi sin permiso, loke ta haci practicamente imposibel pa regula e sector concerni den e ley aki.

Otro problema cu departamento di Asunto Economico ta comparti cu otronan ta cu gobierno(nan) a laga e tarea di supervisa bay for di man, cu resultado cu unda bo kier pone un supervision drechi, tin hopi cos pa drecha. Na e momento aki supervision den cuadro di e ley di establecimento di negoshi ta practicamente no existente.

Por ta cu AHATA tambe sa esey y ta propone e paso aki mas cu tur cos pa gana tempo. Lamentablemente e ley proponi ta duna mes hopi of mas problema cu mantene e asunto bao di e ‘Vergunningsverordening’, aunke e ley aki en principio tampoco ta pa controla operacion di empresa manera hotel, sino mas bien aspecto di higiena, etc. Motibo pa cual Raad van Advies a conseha gobierno pa hinca e asunto den un ley separa.

Pero, ley nobo of ley bieu adapta, ta keda e asunto cu gobierno ta bay mete den con un empresa mag funciona. Den e caso cu e proyecto di ley actual pasa parlamento y bin na vigor, ta casi sigur cu nos ta bay haya caso den corte, di empresa di e sector aki cu ta bay cuestiona e potestad di gobierno pa permiti di run nan negoshi solamente na e manera stipula pa gobierno. Awor aki no tin un claridad con un eventual veredicto lo bay ta. Gobierno lo argumenta cu nan tin cu considera interes di otro sectornan cu segun su parecer lo bay sufri di un cambio masal pa ‘all-inclusive’. Pa ilustra esey lo mester tin argumento sosteni pa cifra. Esey ta e gran ausente den e debate te awor cu ningun banda por convence otro pasobra ta papiando di tur dos banda di loke nan ta sospecha cu lo bay pasa.

Ta bisto cu AHATA kier mantene e opcion habri pa tur hende por bay all-inclusive, pa amplia nan base economico pa contra aresta  e tendencia actual di menos ocupacion y entrada, pero no ta bisa nada di e plannan di gobierno pa sigui  yena Aruba cu hotel.