editorial 2_26.jpg

Economia ta duna pa aumento mas grandi?

Segun declaracion di Prome Ministro Eman, gobierno riba su peticion a haya conseho di Sociaal Economische Raad (SER) pa aumenta salario minimo cu e porcentahe di aumento di inflacion den e periodo stipula pa ley. Ta comprende di palabranan di Prome Ministro cu SER ta recomenda aumenta salario minimo cu 1%, pasobra esey ta loke e inflacion tabata. Pero banda di e aumento a base di costo di bida, ley di salario minimo tin otro posibilidad pa aumenta e salario, y esey ta ora ta considera cu e crecemento economico tabata tal, cu esaki ta hustifica un aumento di salario minimo cu un porcentahe cu ta coresponde cu e espacio aki crea pa e crecemento.

Pero no ta esey ta loke Prome Ministro a trece dilanti como su argumento. El a referi na e hecho cu gobierno den e ultimo añanan a haci un esfuerso pa aumenta e salarionan den e categorianan mas abao a base di e ‘reparatietoeslag’, cu tabata un forma di subsidio directo, cu gobierno a financia for di su mesun medionan, cual ta basa mayoritariamente riba diferente tipo di impuesto. Mester tuma na cuenta si cu den e periodo ey gobierno tabata core cu un deficit hopi grandi, cu a financia cu prestamo local y internacional. Por bisa anto cu di cierto forma gobierno tabata parti entrada cu placa fia, cu mester paga den e proximo añanan. Den Dialogo Social no tabatin obhecion contra esaki, ya cu gobierno a presenta esaki como un accion unilateral, cu lo a tuma lugar cu of sin aprobacion di e gremionan. Seguidamente e reparatietoeslag a aparece den un protocol firma pa gremio y sindicato, pero no tabata nan iniciativa.

Despues, gobierno a pone como medida pa yega na un presupuesto balansa e reparatietoeslag riba lista di 24 medida, cu e idea pa laga e dunado di trabao paga esaki sin haya restitucion. Asina lo a forsa un  aumento di salario, no solamente e minimo, sino tur salario bao di 2500 florin, sin tene cuenta cu e ley di salario minimo. Aparentemente gobierno mes lo a realisa cu e desvio legal aki lo bay topa cu hopi resistencia, ya cu e ta un metemento directo den e libertad di trahado y dunado di trabao pa conveni un salario. Nos no mester di un economia dirigi pa estado, un tipo di socialismo, en todo caso tampoco un tipo di accion di ‘Robin Hood’ cu ta kita di esun pa duna otro.

E pregunta anto na SER awor ta pa analisa posibilidad di un aumento extra riba e 1% di inflacion, basa riba crecemento economico. Pa haci esey, SER lo ta contemplando e periodo di 2013, 2014 y eventualmente parti di 2015. Kico esaki ta bisa nos anto? Den e ultimo añanan nos economia a desaroya di e siguiente forma:

Tabatin un crecemento nominal den 2013 y 2014 hunto di 5,1%; GDP real a crece cu 5,9% a base di e desinflacion cu tabatin na 2013. Na 2014 tabatin un crecemento di 3%  nominal, cu a resulta den un crecemento real di 1,2% a base di e inflacion cu a cuminsa aumenta. Por bisa cu e consumidor durante 2013 a sali beneficia cu un poder di compra aumenta levemente pa motibo di desinflacion. E crecemento durante e ultimo añanan ta hustifica un aumento? Mester trata e asunto aki cu masha cautela, ya cu nos GDP real na fin di 2014 apenas tabata un poco mas halto cu e nivel na 2009 y no a yega ainda na esun di 2008. Recupera no ta conta pa trahado so, pero e empresa tambe. 

Banda di esey mester mira cu economia no ta mustra fuerte e aña aki. E indicadornan disponibel te awor ta entrada di gobierno di diferente tipo di impuesto, cu ta cubri e prome tres trimester di aña. Den esaki mester considera tur banda di e asunto, ya cu diferente factor por influencia entrada di un cierto impuesto. Por ehemplo, aña pasa den inicio di aña tabatin un aumento substancial di loonbelasting, basa riba e pagonan di entre otro Westin cu a cera.  Aki dificilmente por interpreta aumento como un indicacion cu tin mas hende emplea, al contrario. Naturalmente e tarea ta pa tuma e imagen total di varios indicador na cuenta, prome cu por bisa algo cu por tin cierto credibilidad. Den un articulo separa den e edicion aki nos lo atende esaki.

Tin mas aspecto pa considera ora nos ta papiando di aumenta salario minimo, y esey ta por ehemplo nos posicion di competencia den region. Nos no mester compara nos mes den termino absoluto cu e nivel di salario y prijs den otro pais. Semper Aruba tabata un destinacion caro compara cu varios otro den Caribe, pero nos a logra conkista un posicion bon a pesar di esaki. Nos posicion ta depende di calidad compara cu prijs cu ta paga pa e producto (turistico).  Nos mester mantene e corelacion aki sano: si nos no por crece den calidad, nos no por crece den prijs tampoco. Salario no por ser mira los di prijs.