Debate sano  y realismo ta clave

Un di e parlamentarionan cu ta sostene e actual coalicion a trece e asunto di nos gastonan medico y e institucion encarga cu cubri e gastonan aki dilanti. Un bon iniciativa y manera e ta bisa, esaki ta un di e prioridadnan pa atende den e proximo tempo. Tambe e ta trece dilanti e crecemento di e gastonan durante e ultimo añanan, cu ta keda un preocupacion. Di otro banda, por señala cu opinion publico no ta henteramente contento cu e situacion encuanto servicio medico, cu ta encera diferente aspecto. Ta menciona e lista di espera largo cu tin pa cierto specialisacion medico, y e maneho di cierto casonan specifico cu ta capta atencion di prensa y di rednan di comunicacion digital y ta bira issue grandi di debate publico. Tur esaki ta kita atencion di un discusion balansa di kico nos ta spera di un seguro medico bon pero sin exageracion, y kico lo ta loke nos ta dispuesto pa paga.  Pasobra pornada ta biento fresco so tin, a menos cu nan traha un dump pariba di bo cas, pasobra e ora anto, ni esey.

Naturalmente esaki no ta prome biaha cu nos ta toca e tema aki, pero cada tanto tempo ta importante pa enfatisa e aspectonan clave, tambe pasobra ta sucede demasiado poco biaha cu nos ta mira e elementonan aki aparece den prensa. Ban cuminsa cu e cifranan general anto. Na e momento aki AZV ta costando nos alrededor di Afl. 400 miyon pa aña…, y aumentando. Esey mester spanta nos? No, pero un poco preocupa, sigur cu si. Pero como cu tur suma semper ta depende di na kico bo ta relacion’e, un bista den pasado reciente. Na 2012 e gastonan total di AZV tabata na Afl. 369,9 miyon, y na fin di 2016 nos por a nota Afl. 410,8 miyon. Un diferencia di algo mas di 40 miyon den cuatro aña, resultando den un aumento di 11% den e periodo aki, riba su mes no un desaroyo preocupante. Hopi pais lo desea cu nan gastonan medico cu lo ta mustra e crecemento modera aki.

Sin embargo, esaki no ta kita e realidad cu den e añanan venidero e aumento di gasto medico lo ta considerabel, y esaki pa por lo menos dos motibo. E prome ta e gastonan extra, causa pa e envelhecimento di e poblacion (mas hende di edad halto), unda nos ta bayendo den direccion di un dado momento casi 25% di e poblacion riba 60 aña di edad. Y, manera den tur pais tambe, hende di edad tin hopi mas gasto medico cu hende hoben. Nos ta den e parti ‘gordo’ di e proceso aki, unda por mira na e cifranan di CBS por ehemplo, con e grupo di edad halto ta creciendo rapidamente, aumentando de paso tambe e suma cu SVB mester tin disponibel pa paga tur hende nan AOV. Entre fin di 2014, unda tabatin 19.427 hende registra di 60 aña o mas, a yega na 21.511 persona 60+ na fin di 2016… Mas di 2000 hende den e categoria aki, den dos aña di tempo. Y asina aki nos ta bay sigui, te cu despues di aña 2030 e proceso aki cuminsa mengua, pero pa e tempo ey nos tin como 33.000 persona den e categoria ‘caro’ aki.

E otro aspecto ta e renobacion di hospital cu nos mester bay paga. Nos no ta bay den debate aki tocante ken a causa kico cu a resulta den e prijs cu finalmente nos mester paga; nos mester paga di tur manera. Tampoco no tin sentido pa bisa cu esey ta gobierno mester paga, pasobra ta di unda gobierno ta saca placa? For di nos cartera, gusta of laga. E mesun problema ta hunga un papel encuanto e parti cu gobierno ta paga AZV como contribucion (landsbijdrage). Esey tambe ta placa di belasting cu a sali di nos via otro impuesto. Contal cu nos mester tene cuenta cu e fuentenan actual, prima di AZV pa empleado y dunado di trabao, BAZV y contribucion di gobierno, ta keda mustra un deficit creciente den e añanan cu ta bin. E discusion cu ta bay tin, y ban spera di por hiba un discusion sano, no ta si nos ta paga, pero con nos ta paga. Por aumenta prima di AZV: mal idea pasobra e ta aumenta e cost of doing business cu ta haltisimo caba. Gobierno mes ta den situacion financiero frega: mal idea pa aumenta e contribucion gubernamental anto. Nos ta yega anto na eventual aumento di BAZV, cu tin un base mas amplio pasobra tur bishitante por ehemplo tambe ta paga via tur cos cu nan consumi durante nan estadia. Lo ta bon pa kita e BAZV for di e cashslip si; nan no mester sa… Un porciento di BAZV ta trece aden loke mas o menos 3% di prima lo entrega na caha di AZV.

Den tur esey, nos no a papia ainda di e lista di deseo di hopi ciudadano y di partidonan politico pa mehora nos sistema di cuido medico. No cu no mester mehoracion, pero ta importante concentra riba e cambionan cu ta pagabel. Soñar no cuesta nada pero realismo no a logra mata hende tampoco.