Nos ta bayendo bon pa loke ta e control riba e coronavirus. Si cos sigui asina nos por mira un apertura casi completo di nos economia. Tin restriccion sin embargo. Un ta cu nos lo mester sigui aplica e medidanan di distanciamento social, pasobra na cierto punto nos lo mester ‘habri porta’, cu tur posible consecuencia di contagio di exterior. Esey no ta solamente nos problema, pero ta algo cu tur pais mester deal cune.

Sin embargo, como cu desde semper nos economia ta basa riba kico otronan ta bin haci aki, den e situacion actual tin hopi cos cu ta depende di kico lo sucede den e paisnan clave cu cual nos tin relacion economico estrecho. Esey na promer lugar ta Estadonan Uni, cu ta hibando un bataya titanico contra Covid-19, cu no ta mustra bon. E actitud di kier a ignora e crisis na inicio awor ta sali e pais bon caro, cu como un tercio di e mortonan cu a cay mundialmente, pero cu ta sali nos tambe hopi caro, pasobra tanten nan no por habri porta, nos lo ta man mara.

Esey ta pone nos den un situacion di gran dependencia, loke riba su mes semper tabata nos posicion, pero tanten cu tur cos tabata anda bon y nos tabata den nos comfort zone, nos no tabata preocupa. Awor nos a siña di mal manera con rapido esey por cambia. Sin embargo, e constatacion ey riba su mes no ta yuda nos gana gloria, pasobra nos no por a evita esaki di ningun manera. Loke si nos por haci ta tuma paso firme pa futuro, pa minimalisa riesgo, te unda por.

Un promer tarea den esey ta loke nos lo bay haci den futuro inmediato, unda ta logico cu nos ta bay habri nos economia gradualmente, pa evita cu nos ta cay back cu un brote nobo di e virus cu ta obliga nos atrobe pa lockdown, cu tur consecuencia. Esey ta requeri cautela, pero di otro banda nos no por cera wowo pa otro interesnan cu ta hunga un papel. Den e edicion aki nos tin un articulo unda nos a recoge e comentario di varios mayor preocupa, no solamente cu e hecho cu cada siman cu pasa, e daño y retraso den enseñansa di nan yiunan ta birando mas grandi. Naturalmente ta asina cu esaki ta un problema mundial, unda tur scol a dal cera y e daño ey ta general. Sin embargo, ningun mayor ta yuda cu e comentario seco ey cu esaki ta toca tur mayor na mundo; nan mester deal cu nan problema. Y pa esey ta necesario pa contempla e situacion specifico cu nos enseñansa ta aden. Y esey ta algo no asina alentador.

E crisis di coronavirus a bin empeora un situacion dificil caba den nos enseñansa. E acumulacion di deficiencia den enseñansa, unda naturalmente no tur scol ta nan mesun nivel, tabata pone presion grandi caba riba nivel di e alumnonan cu ta sigui den enseñansa secundario. Cu e tempo perdi e aña aki, cu dificilmente bo por gana back, no tin solucion disponible pa esaki. Den e contexto aki nos ministro encarga cu enseñansa a comenta cu di tur manera ningun mucha ta keda sinta, pasobra el a anuncia caba cu ta pasa pa e sistema di no laga ningun alumno keda atras. Esey naturalmente como principio ta zona masha bunita, pero no ta haci nada di mes pa cambia e realidad. E ta un bon principio cu ta haya cumplimento specialmente den un sistema di enseñansa cu ta funciona bastante bon, y cu ta conta cu e recursonan financiero y humano pa coregi loke no ta canando bon. Y ta aki ta unda nos ta pega pasobra nos no lo tin ni un di dos, ni placa ni recurso humano. E crisis aki a caba di daña e perspectivanan pa mehoracion di enseñansa pasobra ta dificil imagina cu nos lo por bay inverti den mehoracion drastico di enseñansa, pa mas cu esey ta deseo di nos tur. Y di e manera ey e cambio pa ‘no laga ningun mucha keda sinta’ ta bira algo masha relativo, pasobra no tin e ‘money to put where our mouth is’.

Sin embargo, efecto di tur esaki no ta pa enseñansa so. Esaki lo tin su efecto riba nos economia, unda a constata desde varios aña cu nos enseñansa no ta cana pareu cu nos economia. Den e era digitalisa aki, cu nos tambe por a experimenta den e lunanan aki di crisis, nos ta mira tanto oportunidad como obstaculo. Hopi hende cu tabata traha den un setting ‘old school’ na un oficina a haya nan ta traha for di cas y di ey ta comunicando cu mundo. Bon pa nos, pasobra pa hopi di nos lo no tin regreso na e oficina di antes. Pregunta ta, con ta bay logra e cambionan den enseñansa, pa nos laga e instruccion cu borchi y krijt atras, pa pasa na un digitalisacion ordena. Ordena pasobra loke a tuma lugar den enseñansa den e crisis aki tabata algo forsa y sin structura. Nos mester busca caminda y ruta nobo, sin cu tin un blueprint pa e cosnan aki. Sin debate no ta logra esey.