Segun studiante Jay-mar Gamarra:

Aunke turismo ta trece desaroyo economico na nos pais, segun un studiante su investigacion pa gradua, nos mester ta consciente con e beneficionan y recursonan cu esaki ta trece cun’e ta distribui.

Segun encuestanan haci tin beneficio di desaroyo si bo ta biba cerca di industria di turismo mientras esaki ta trece cun’e un costo di bida mas caro den su area.

Pasobra ultimo tempo mas y mas hende ta birando consciente y critico riba e industria di turismo, puntrando nan mes ‘ki beneficio e tin pa mi?’

Jay-mar Gamarra a dicidi di haci su tesis riba e percepcion cu comunidad tin riba con hopi turismo ta beneficia nan. E studiante, awo gradua di Facultad Economico y Financiero (FEF) na Universidad di Aruba (UA), a forma parti di e colaboracion entre UA y University College Utrecht (UCU).

Miho infrastructura den area turistico liga na costo di bida mas halto

E resultadonan di su investigacion, cual a enfoca principalmente riba encuestanan publico, a conclui cu mayoria, mas o menos 80% di poblacion, ta aproba di turismo. Sinembargo bou e preguntanan un cantidad grandi di e personanan cu a responde na e encuestanan a indica cu nan no ta sinti personalmente beneficia pa turismo.

Esaki ta depende tambe riba ki tereno e persona ta trahando, mirando cu mayoria di persona cu a contesta cu nan ta beneficia ta claramente traha directamente den turismo, mientras personanan trahando den sectornan liga na turismo di manera indirecto y personanan cu no ta traha cu turista a responde cu nan no a mira un beneficio.

Den e aspecto aki a bin dilanti loke ta conoci den comunidad, pero cu poco biaha ta bin den combersacion, esta cu areanan cercano di turismo ta haya mayoria di beneficio manera un mehoracion den infrastructura. Sinembargo esaki tin su banda menos beneficioso, mirando cu den cierto areanan, principalmente Noord, costo di bida riba diferente nivel ta hopi mas halto pasobra e ta liga na sector di turismo.

Generacion jong mas critico riba turismo cu generacionnan anterior

Sr. Gamarra su investigacion ta enfoca riba proyecta si den futuro comunidad di Aruba lo ta receptivo pa sigui cu industria turistico a base di e teoria di intercambio social (social exchange theory). Mirando cu riba largo plaso comunidad por rechasa turismo tambe, entre otro si nan no ta haya cu turismo ta distribuyendo e beneficionan y recursonan riba un manera proporcional pa henter comunidad y teritorio di Aruba.

Loke a resalta, ta cu e generacion di hoben ta mas skeptico tocante con hopi berdaderamente turismo ta aporta na nos bida diario y prosperidad, mientras generacionnan cu a procede esaki ta mas habri pa turismo en general. Sr. Gamarra por supone cu nan ta mas habri pa turismo pasobra nan a mira con hopi turismo a cambia Aruba compara cu generacionnan nobo. Alabes e consciencia pa medio ambiente, cual ta crea un division basta grandi entre generacion nobo y anterior.

E generacion mayor semper a enfoca riba desaroyo di Aruba sin tene cuenta riba termino largo kico lo ta e efectonan negativo di haci esaki. E generacion jong ta poco mas cauteloso con pa desaroya, den ki direccion y te con leu bo ta yega cun’e tambe.”

Demanda mas halto cu oferta di trabou

Un cuestion interesante cu e personanan cu a responde na e encuestanan a trece dilanti ta cu berdad turismo ta trece trabounan, pero cu e trabounan cu entrada halto ta limita y mayoria di e trabou ta liga na entrada abou manera trabou di housekeeping y mantenimento.

E aspecto aki a bin cu un dimension di mercado laboral, unda personanan den region ta mira un trabou na Aruba y ta pensa cu esaki ta un bon salario, sin tene cuenta cu costo di bida riba Aruba generalmente ta halto. “Pasobra nan ta wak esey, hopi persona den region ta dicidi di bin akinan. Esey ta crea un demanda di trabou cu ta mas halto cu bo oferta di trabou. Pues como cu e supply ta hopi mas grandi cu e demanda, abo como dunado di trabou por dicidi di duna cualkier salario pasobra bo ta sigur cu nan ta bay tum’e maske e no ta hopi halto.”

Biniendo bek riba e aspecto di costo di bida den region turistico, esaki por ta relaciona cu e mesun fenomeno di supply y demand. Segun ATA mes, pa cada 1 local tin 9.5 turista, cual ta crea hisa demanda artificialmente di restaurant, supermarket, etc. den area turistico. “Kico ta pasa e ora ey ta cu turismo ta haci bida mas caro pa nos como localnan y nan a indica tambe cu cierto area na Aruba a bira asina caro cu localnan no por gosa di e recursonan di e area y nan ta haya nan mes obliga pa bay otro luga.”

Un otro splicacion pa prijs infla di restaurant en particular segun sr. Gamarra, ta cu si cada restaurant bay distingui su mes y su producto nan por bay hisa nan prijs, asina creando un situacion unda otronan no por competi cu bo, cual den terminologia economico nan ta yama competencia monopolistico.

Diversifica economia

E hoben sr. Gamarra ta haya cu pa diversifica economia mester curasha personanan local pa cuminsa traha nan propio productonan cual lo por yega asina leu pa crea un mercado di exporta. Di e manera aki prijsnan por cuminsa baha mirando cu practicamente tur cos ta importa, mientras ta cuminsa crea un industria di exporta. Esaki ta importante segun sr. Gamarra pasobra ‘Aruba tin un scarsedad di exporta masha grandi, nos no ta exporta casi nada’.

Pa yega na esaki e hoben ta haya cu mester guia personanan local pa haya mas curashi pa expande nan negoshi na nivel regional y internacional tambe. “Bo ta wak cu na Corsou comerciantenan tin mas durf pa habri negoshi na otro caminda tambe. Bo tin Penha por ehempel, cual ta di Corsou. Tin Penha na Corsou, Aruba, Sint Maarten y mas isla. Kooyman y Ennia mescos. Asina bo tin mas ehempel.”

Finalmente por mira den e estudio, cual ta disponibel riba website di Universidad di Aruba, cu esunnan cu a responde e encuestanan ta mira e beneficio di turismo pero mayoria a responde cu ‘te aki’ e por yega ora ta papia di cantidad di turista y desaroyo. “E porcentahe ta baha di biaha ora bo wak e pregunta aki, cual ta indica cu hopi local kier wak turismo yega te aki. Si bo kier sigui desaroya bo tin cu bay diversifica pilarnan economico pasobra si mañan algo pasa cu afecta industria di turismo economia ta asina dependiente riba dje cu e por destrui lihe.”

E studiante ta spera pa sigui su estudio na nivel di Masters na Hulanda e aña aki, unda e lo studia Economics, Behavior and Policy. “Si bo pone tur tres hunto e ora ey bo por bisa cu e idea ta pa studia ki maneho gobierno por hiba cu por afecta y influencia e conducta di su poblacion di tal forma cu e por influencia e economia pa sigui desaroya e pais.”