Kico mester cambia?

Nos ta custumbra di tende tur tipo di preocupacion tocante nos sistema di enseñansa. E sistema ta anticua, a keda pega den tempo di krijt y potlood, di para dilanti klas y pretende cu tur 30 alumno ta paga tino, bon mucha asina… Of ta keha cu e muchanan awendia no ta lesa, no sa hoofdrekenen, si e calculator no t’ey, nan no por calcula nada. Den tur e criticanan aki semper ta bon pa tuma na cuenta ken e critico ta. Por ehemplo, si e ta un persona cu ta bin di un famia cu tradicion di lesa, unda nunca tabata falta buki, corant y revista den cas, esey ta duna un tremendo posicion pa bay bon na scol tambe. Pero, cuanto di e 30 muchanan den e klas di 40 – 50 aña pasa tabata den e situacion faborabel ey? No ta e happy few nan cu tabata conoce e situacion faborabel ey ta esunnan cu tanto aña despues por gaba cu nan si a siña bon, cu nan sa bon Hulandes, Spaño, Ingles y hasta Frances na cierto nivel. Cu nan a haya un bon desaroyo personal di cas y na scol, cu consecuencia cu nan no tabatin problema tempo cu nan mester a bay studia, sea na Merca o Hulanda.

Pero, ora ta compara ‘those good old times’ ta comparando e situacion manera e tabata pa e gran mayoria? Unda esunnan cu no a caba un estudio, ni di Mulo/Mavo y mucho menos HAVO/VWO, a bay para? Cuanto tabatin cu ni sikiera tabata caba un enseñansa profesional na e nivel mas abao? Di berdad nos sistema di e tempo aya tabata produci un bon nivel general na tur tipo di enseñansa? Nos tin nos duda di esey. Nos tin duda cu tur Arubiano tabata esun cu tabata domina cuatro idioma. Mas bien probablemente e poco nan cu tabata por, ta generalisa for di nan punto di bista. Sinembargo, esey lo keda un punto di discusion eterno. Mas importante ta kico nos sistema di educacion ta ofrece awendia. Aki tambe hopi duda ta bin dilanti. E critica menciona caba di a keda pega den un sistema anticua, cu no ta facilita esunnan cu talento pa avansa, y di otro banda no ta yuda esunnan cu mester atencion special, pa nan por supera nan problemanan y avansa toch. No tur problema den siñamento ta cuestion di menos capacidad intelectual, sino falta di reconocimento di problema specifico, cu ta stroba un persona di capacidad intelectual normal pa avansa. Asina nos ta haya e casonan cu na final di scol basico ta haya e recomendacion pa bay EPB, mientras nan tabatin un problema manera dislexia, of otro, cu por a keda supera tempran den e proceso. Asina hopi aña despues nos ta haya, felizmente, e success story di e personanan, cu despues di un odisea den e sistema educativo ta logra caba nan masters, mas a pesar cu danki na e sistema.

Pero poniendo tur esaki un banda, kico actualmente ta e problema mayor cu nos tin? Segun nos, e falta di un sistema cu ta adapta na e forma con awendia informacion mundialmente ta organisa. Tambe pa hendenan di mas edad, cu a lanta den e sistema bieu, cu acceso limita na informacion, cu tabata den buki, den un biblioteca cu un archivo di papel, di dificil acceso unda bo ta depende di un bibliotecario cu sa su trabao y ta dispuesto pa yuda bo. E mundo moderno, cu un abundancia di informacion increibel disponibel na tur pa haci uzo di esaki, e mundo di awendia ta uno fascinante di e banda aki. Kico cu bo imagina, e t’ey; ta bo mester sa con pa busca loke bo mester.

Y ta aki kisas tin e fayo mayor di nos actual sistema. Scol pa hopi mucha ta boring pasobra e no ta conecta e mucha cu e mundo eyfo, y cu e mes tambe sa cu e t’ey. Cu e conocemento cu un hende cu 40 aña pasa tabata bay scol basico, tin awendia, mester puntr’e si e lo ta satisfecho di bay atrobe e mesun scol basico ey di 40 aña pasa. Su contesta probablemente lo ta un no definitivo, pero igualmente e lo no keda contento tampoco cu e scol di awendia, e mayoria en todo caso. Loke ta importante pa nos, ta pa nos no keda pega den e scol di 40 aña pasa, pero tampoco den esun di awe, pasobra esun di awe mester prepara mucha pa mundo di mañan, no di awe. Ta imposibel awe ainda basa un sistema di enseñansa riba memorisa algun cos, mientras tur hende ta bibando den un lama di informacion, cu ta creciendo tur dia. Busca bo caminda, y mantene curiosidad y entusiasmo mester ta e aspectonan clave di enseñansa awendia.

Nos no ta comenta esaki pornada. Nos ta mira esaki mucho poco den discusion di nos sistema educativo, cu a keda pega, salvo algun bon ehemplo, den e mundo di memorisa conocemento parcial, y cu ta bira mas parcial tur dia, segun e monton di informacion ta bira mas grandi. Tanten cu esaki no bira mas importante cu discusion riba cuanto ATVdag tin, nos no ta logra cambia.