editorial.jpg

Faltando solamente un dia pa debate den Parlamento cuminsa riba presupuesto 2016, lo ta bon pa no solamente compara presupuesto cu presupuesto. Esey pasobra ta compara bon deseo cu bon deseo, nada mas. Asina leu cu nan ta disponibel, nos mester tira un bista tambe riba e cifranan real di 2015. E rapport di Banco Central cu e cifranan di entrada y gasto di gobierno te cu di tres kwartaal di 2015 a keda publica recientemente. Pa añadi positivamente na e debate,  a base di e cifranan aki, seguidamente nos analisis di esaki.

E entradanan total di gobierno den nuebe luna di 2015 ta mustra un reduccion di 2,5% (-20,4 miyon florin). E entradanan specifico di impuesto a cay cu 3,7% (-27,5 miyon). Esaki ta significa cu e entradanan cu no ta impuesto a mustra un mehoracion leve. No tin specificacion di esakinan, cu ta entre otro dividendo di entidadnan liga na Pais Aruba. Den e categoria di impuesto, esaki ta e imagen di e categorianan principal cu por duna un impresion di estado di economia.

Loonbelasting: -19,6 miyon (-9,8%); Impuesto di Ganashi: +3,6 miyon (+2,9%); Invoerrechten & accijns: – 3,5 miyon (-1,7%); Invoerrechten: – 1,9 miyon (-1,6%); Accijns gasolin: + 1,8%; Accijns tabaco y bebida alcoholico: – 2,6 miyon (-5,4%); BBO: +1,7 miyon (+2,4%); Foreign Exchange Tax: -5,6 miyon (-13,3%).

Gastonan gubernamental ta mustra un incremento leve na 2015 compara cu e mesun periodo di 2014. E aumento ta 19,7 miyon (+2%). Den e categorianan principal, gasto relaciona cu personal (salario di empleado publico, gasto di dunado di trabao, salario subsidia) a baha cu 0,8 miyon den e prome nuebe luna di aña. Tin un reduccion di gasto di dunado di trabao, influencia pa e acuerdo nobo cu APFA riba pension, compara cu añanan anterior. Sin embargo, na 2015 ya caba ta mira den e periodo analisa, cu e gastonan di dunado di trabao (prima AZV y prima social) a aumenta cu 7,2 miyon (+10%). Esaki a pesar di un reduccion modera den gasto di salario. Sin cambio substancial, e gastonan di personal na 2015 no lo mustra un reduccion considerabel, mientras cu esaki ta e categoria principal unda bahamento di gasto mester tuma luga. Traduci den puesto di trabao na gobierno, por bisa cu e 800.000 florin ta representa un reduccion di ocho (8) cupo di trabao, saliendo di e promedio di 100.000 florin cu cada cupo di trabao ta costa gobierno.

Gasto di bienes & servicio: aki ta mira cu e gastonan a aumenta den e periodo analisa, di 163 miyon pa 172.8 miyon, un incremento di 6%. Mientras cu 2014 a mustra un total di bienes y servicio di 220 miyon, si no cambia e rumbo 2015 lo surpasa 230 miyon florin den e categoria aki. Hunto cu e gastonan di personal muy probablemente gasto total di aparato gubernamental lo surpasa e suma di 900 miyon , consumiendo asina alrededor di 95% di  entrada total di impuesto.

Interes a subi, manera ta di spera cu un debe publico creciente, rumbo pa mas di 4100 miyon pa fin di 2016. Den tres kwartaal a paga na 2015 16,5 miyon mas, compara cu 2014 (152,5 vs 136 miyon). Gobierno ta paga bastante menos na AZV den e periodo menciona; esaki a base di e introduccion di 2% di BAZV, cu ta baha contribucion di gobierno considerablemente. Na 2014 a paga den e periodo menciona 58.1 miyon, mientras cu na 2015 a paga solamente 44.4 miyon. Ademas a baha e prima di AZV pa dunado di trabao, loke pa gobierno tambe tabata un bentaha logico. Pa loke ta inversion for di presupuesto: esaki a baha considerablemente. Na 2014 ainda gobierno a dedica den tres kwartaal un suma di 11,6 miyon, mientras cu na 2015 esaki a baha te na 3,4 miyon.

Na aña 2014 gobierno su gasto total a yega na e suma di 1490 miyon florin, segun cifra di Banco Central. Esey tabata inclui e 170 miyon cu a paga na APFA, cu un prestamo di e mesun suma di APFA. Si proyecta e entradanan di tres kwartaal riba henter aña, nos ta mira un nivel modera di bao di 1100 miyon, es decir bao di e nivel di 2014. Aña 2015 lo conoce gasto, segun e presupuesto suplementario, di 1432 miyon segun CAFT y gobierno. Pa banda di entrada, CAFT tin proyecta 1160 miyon, mientras gobierno tin proyecta 1252 miyon.  Ta posibel cu hasta e calculacion di CAFT pa loke ta entrada por ta demasiado optimista. Hopi ta depende di entrada cu gobierno lo a haya di e cobranza di impuesto di ganashi den december 2015.

Loke e panorama di 2015 aki ta haci pa 2016 ta tira un sombra scur riba situacion financiero di gobierno, ya cu e poco desaroyo economico cu tin, no ta keda traduci den aumento di entrada via impuesto. Mientras tanto e gastonan di gobierno no ta mustra di ta bahando. Pa bunita cu e presupuesto 2016 kier mustra, e cifranan real di operacion gubernamental ta indica diferente. Esey tambe ta e mensahe di CAFT y Raad van Advies, pero gobierno no ta scucha.