Dialuna mainta a ricibi noticia di caso di violencia domestico cual a cobra bida di un señora. Fundacion Hende Muhe den Dificultad (FHMD) a tene un conferencia di prensa pa papia di e caso, splicando cu mester kibra silencio.

Suzette Kock, kende ta voorzitter di FHMD a cuminsa ta duna un palabra di condolencia na e famia. E ta remarca cu e ta momento dificil tambe manera fundacion pa varios motibo. E ta splica tambe cu e problema aki a Aruba pa cu violencia domestico ta hopi mas grave di locual henter comunidad ta pensa cu e ta. Segun sra. Kock ta splica, na december a stop un fundraising pa motibo di e caso di e dos criaturanan cu a fayece pa e mesun violencia domestico. Awo nan ta wak cu a bolbe sosode un otro caso ayera pa e mesun motibo.

Segun sra. Kock e bisa cu ‘con duro cu e ta zona, no ta sorpresa pa nos fundacion’. E ta remarca cu e fundacion a pesar di tur locual nan ta haci pa trece noticia y duna informacion riba medionan social, nan ta haya nan mes sinta ta papia di e ‘caso fatal’. El a continua ta splica cu segun nan tin entendi, e victima nunca a acerca fundacion y e informacion cu nan tin nunca e victima duna un declaracion. “Cerca nos a señora no a yega pa ayudo.”

Sinembargo Sra. Kock ta remarca cu a lesa algun comentario di e fundacion cu ta puntra unda e fundacion tabata ta, riba cual sra. Kock ta contesta cu nan ta na e mesun luga di semper. El a aclara cu nan no ta obliga ningun hende pa yega nan fundacion pero cu e persona mes boluntariamente tin cu yega. Segun sra. Kock, nan manera fundacion ta keda pone informacion. E ta splica cu si ya tin un golpi ta di mas, si tin un insulto ta di mas, esaki ya ta parti di violencia. “Si ta warda pa e situacion yega na golpi ya e victima a pasa den hopi cos den e relacion.”

E preocupacion segun sra. Kock ta bisa cu pa nan e ta dificil pa nan sa si tin algun motibo cu e victima no a tende of no a haya e informacion pa asina por a yega na e fundacion. nan ta dispuesto pa keda pusha informacion. El a bisa tambe cu pa tur esunnan cu ta confronta cu violencia den famia pa no keda keto; ‘e culpabel di mas grandi ta silencio, ban yuda kibr’e’.

Sra. Kock a bisa cu si un persona sa di un caso, yama polis pa atende cu e caso. No warda te ora cu e caso yega asina leu, pa perde bida di un ser humano na man di violencia domestico. “Ban yuda kibra e silencio mortal, el a wordo mira na december y awo e caso aki.”

Magaly Maduro cu ta coordinador di fundacion hende muhe den dificultad a bisa cu e pregunta cu mas ta surgi ta ‘cuanto victima mas pa asina por realisa cu comunidad ta bayendo den un caminda negativo’. “Si no nos conhuntamente dicidi pa e cambio. Nos no ta acepta of tolera den nos sociedad e tipo di abuso aki, mas violencia ta manifesta. Muhenan tin cu realisa cu si no sali fe situacion aki, nan lo bira un victima mas”, sra. Maduro splica.

Segun sra. Maduro e crisis plan hunto cu e nacional plan van aanpakking y kindermishandeling ta cu polis lo mester forma un cuerpo separa pa caso di violencia domestico. Esaki pa motibo cu maltrato den un famia/ of relacion ta completamente diferente cu un maltrato di hende cu no conoce otro. Mester un grupo special di polis cu sa con pa papia cu casonan asina.

Sra. Maduro ta aclara cu no ta solamente di amor. E ta splica cu antes e tabata yama ‘crimen pasional’ cual ta termino cu no ta cuadra. Segun sr. Magaly no tin un solo contesta pakico e persona ta keda wanta e violencia. Tin ta bisa tin yiunan, otro ta bisa paso pa motibo financiero, tur ta depende di e persona. Ta hopi motibo di cual e persona ta keda wanta. Sinembaro sra. Maduro ta splica cu e motibo principal pa hende keda den un relacion asina ta e co-dependencia. Na un cierto momento e ta bira normal pa e persona pa ta den un situacion asina cu no ta mira con pa sali.

“Nos ta haci campaña, bin den television, papia na radio y asina mes no ta reach e persona paso tin mas factornan ta hungando rol. Si nos ta lanta den un ambiente den famia cu abuso ta normal, nos ta lanta cu pensamento asina e mester ta.” Segun sra. Maduro e parti di alcohol y droga ta parti di e rason pakico tin hopi violencia di pareha. E ta aumenta e cantidad di cliente cu nan tin. “Awo cu scol ta bay cuminsa tin programa cu ta bay cuminsa di teen dating violence cu a ser traha specificamente pa esaki.”

E cifranan cu ta yega na e fundacion ta mas o menos un 150 hende muhe ambulante pa aña. E cifra residencial a subi ultimo tempo, compara cu ultimo 30 pa aña. Nan ta yega como ultimo refugio unda nan ta busca un luga pa nan ta mas ‘safe’. “Nos comunidad ta hopi chikito y hende ta papia. Pa wanta un hende sigur y secreto ta dificil. Nos tin 6 apartamento udna por tuma un mama cu su yiunan. Tin planes pa expande, y haci mas na e casonan aki pa por evita.”

Pa cu e caso reciente nan manera fundacion a splica cu nan rol ta bay ta mescos, di apoyo y apoyo durante henter e proceso. Segun sra. Kock a splica como victima no ta hunga un rol direct mas den e proceso di castigo. El a splica cu awo ta Ministerio Publico ta bay haci nan investigacion dicidi si ta bay pidi e castigo. El a aclara cu no ta algo cu famia, mayornan of fundacion ta bisa cu mester castiga pa tanto tempo.  Sra. Kock a splica picket di straf den 1 picket ¾ ta caso di violencia domestico e otro ¼ mayoria ta hobennan cu ta comete maltrato. Segun sra. Kock ta tristo pa wak con violento comunidad di Aruba a bira.

E no ta wak cu hobennan y sociedad ta manehando rabia na un manera productivo of trankil. Sra. Kock a continua splica cu awendia e prome solucion cu sociedad tin ta golpi, agregando cu mayoria di biaha no ta golpi cu man pero kico cu nan haya. Den un momento emocional sra. Kock a bisa cu e situacion ta uno cu ta causa dolor pa wak tur e casonan aki ‘dolor y angustia’ pa e comunidad akinan. E ta puntra ki momento a bira aceptabel den comunidad pa dal un hende.

El a splica cu alcohol y droga no ta e causa y pa no uze como excuus. E unico cos cu substancia ta haci ta kita locual cu ta wantabo of strobabo di actua pero e rabia y tur lo demas tine den sistema caba. Segun sra. Kock no ta haci nada cu e persona cu a ser hinca den KIA. Un abusado mester wordo trata paso manera cu e Sali, su siguiente victima ta na porta. Ainda no tin un yudansa pa ora cu hende ta eyden, pa ora cu nan sali nan ta cla pa forma parti di comunidad manera mester ta.

Sra. Kock a agrega cu problema di crisis plan ta asina importante pa yega y ehecuta paso e crisis plan ‘lo pak aan e gran mayoria di e problemanan aki’. Segun sra.Kock bureaucracia ta enemigo di mas grandi pa ora di actua y ‘ta locual tin e crisisplan wanta’.