Aunke e cifranan di personanan contagia cu e virus HIV ta menos cu algun añanan pasa, ainda e cifranan ta keda preocupante pa seccion di malesa contagioso di departamento di Salubridad Publico (DBZ).

Cada caso nobo di HIV positivo ta uno mas cu no mester a sosode, mirando e campaña di conscientisacion y prevencion cu a bin tumando luga tres mas cu decada pasa contra e virus aki. For di tempo cu oficialmente a wordo registra e prome casonan di persona detecta cu e virus aki na Aruba.

Casonan
Arnelda Els di DBZ a bin cu cifra reciente  pa asina nos por haya un panorama di e situacion di Aids riba nos isla.  Na 2016 alrededor di 45 caso nobo di HIV positivo a keda registra. Un aña prome (2015) a haya un subida drastico di casonan positivo. Sra. Els a bisa cu prome cu e aña ey, nan tabatin un averahe di mas of menos 23 caso  nobo pa aña.  Pero na aña 2015 di repenti nan a haya un subida ariba 50 caso.

Arnelda Els

Nan no tin un causa concreto di e subida aki. Eventualmente e hende a bira mas consciente y nan a bay test. Of den berdad e caso di HIV ta subiendo den e comunidad di Aruba. Mester tene cuenta cu Organisacion Mundial di Salud (WHO) ta remarca cu cada caso nobo bo tin cu multiplica nan pa 10. Pues no ta wordo descarta cu e por ta rond di 7 mil persona cu ta cana rond cu HIV na Aruba. Na Corsou ta wordo detecta 3 pa 4 caso nobo di HIV positivo pa siman.

Virus di HIV ta afecta tur categoria di edad na Aruba. Aunke e ta cuminsa fei 20 aña te cu 60 aña plus, e edad aki por baha ya cu nos muchanan ta birando activo sexualmente na edad basta tempran.  Tambe e virus aki ta presente den e grupo cu ta mas productivo den nos comunidad.

E ta sigui afecta mas hende homber cu hende muhe, pero ainda DBZ no tin un motibo claro dicon  esaki ta. E ta un tendencia mundial cu alrededor di un 75% di casonan HIV positivo ta ser masculino. Tampoco no tin mucho dato si e casonan aki ta entre persona cu tin relacion cu un partner di e mesun sexo of di otro sexo diferente di esun di dje.

Victimanan fatal
Nos a conoce victimanan di e virus aki. Aunke durante e ultimo añanan DBZ no a haya niun caso relaciona directamente cu Aids. Te cu aña 2016 ta wordo registra un averahe di 4 caso di hende cu Aids cu a muri pa aña. E cifra aki ta subi y baha. E cantidad mas halto di mortalidad tabata 10 caso na 1999.

Un factor cu ta hunga un rol pa un hende muri di Aids ta cu nan ta haya mucho laat cu nan tin e virus aki. Ta ora cu nan tin tur e sintomanan di Aids nan ta bay haci e test, pero ta demasiado laat.

Tambe ta remarcabel cu hendenan grandi ta birando pashentnan nobo di Aids . Nan ta haci uzo di pildo manera Viagra y Cialis cu ta mantene nan sexualmente activo hopi mas largo cu antes. Esaki kiermen cu nan ta core e mesun riesgo cu e hendenan jong di haya un malesa transmiti sexualmente, entre otro HIV. Pa nan ta conta tambe cu nan mester haci uzo di proteccion of condom di un manera corecto y consistente.

Prevencion y proteccion
Dia Mundial Contra Aids  a wordo conmemora dia 1 di december ultimo pa recorda e victimanan di e virus aki. Pero tambe e hendenan cu ta bibando cu Aids. For di tempo cu Aids a keda descubri tin por lo menos 1 miyon hende cu a fayece di dje caba . Pero awendia cu tur e desaroyo cu tin den mundo farmaceutico pa cu e remedi of tratamento pa e pashentnan cu HIV  a contribui pa hisa e calidad di bida di e hendenan infecta cu e virus.

“Aunke no tin cura ainda  pa HIV, pero tin tratamento hopi efectivo.” Nan por biba un bida saludabel  y nan por yega na edad halto  te hasta di behes. E ta remarca cu pa e echo cu tin tratamento no kiermen cu bo ta core e risico di haya e virus aki.  E ta keda un malesa cu ta mata hende y cu no tin un cura ainda pe.

AZV ta cubri tratamento
E tratamento aki por ta caro ora cu e pashent ta uza nan remedi di un forma inconsistente. Nan ta haci resistencia contra e remedi y mester bay cu un tratamento mas severo cu combinacion di remedinan. Sinembargo den principio AZV ta cubri e tratamento aki pa nan aseguradonan. Antes e ta haya cu tabata mas caro, pero awendia cu e desaroyo di remedi e tratamento por resulta mas barata.

Si e hende ta haya sa mas tempran kico ta nan status, si nan tin HIV si of no, mas tempran nan por haya tratamento  y menos daño e virus por haci na nan curpa. Pa tal motibo DBZ a inicia un campaña di informacion pa conscientisa tur hende sexualmente activo, y muy specialmente esunnan  cu ta haci sex sin proteccion, pa bay haci e test. Pero nan ta haya cu e hendenan ainda tin miedo di e test pa diferente motibo, entre nan gewoon nan no kier sa. Tambe tin hopi problema ainda cu stigma y discriminacion, ya cu e ta un malesa cu ta wordo relaciona cu cierto tipo di bida of conducta sexual.

Sinembargo awendia hopi hende ta haya e virus aki te hasta den nan cas mes. Logicamente hendenan cu tin risico hopi halto ta hendenan cu no ta haci uzo di preservativo of condom. P’esey e uzo di condom ta hopi importante den un caso asina. E ta keda e prome manera di proteccion pa preveni e virus di HIV, pero tambe otro malesanan di transmision sexual.