E pleito cu ta bay tin proximamente entre gobierno di Aruba y di Reino (Hulanda) tocante presupuesto 2017 no ta solamente tocante e cifranan. E lo ta tambe tocante e posibilidad di haya aprobacion di Hulanda pa participa den un prestamo grandi, via emision di bono, eventualmente na 2017 caba. Si Hulanda participa, esey por ta na un interes minimo, e mesun interes cu Hulanda ta paga pa fia placa riba mercado internacional. Esey na e momento aki lo ta den careda di 2% pa aƱa.
Esaki ta un di e acuerdonan basico di e protocol di 2013, conoci como e āWitte Donderdag Akkoordā, referiendo na e dia (Diahuebs Santo) riba cual a firma e protocol. Te na e momento aki e situacion financiero di gobierno di Aruba no tabata di tal nivel cu por a cuminsa prepara pa esaki. Nos por observa cu na 2013 ya caba e ministro encarga cu Financia e tempo ey, tabatin pensa pa emiti bono e aƱa ey mes, cos cu no por a cristalisa pasobra e situacion ainda no a drecha. Awor cu Aruba ta acercando e nivel di ābalanced budgetā, por lo menos riba papel, e debate tocante un participacion di Hulanda na un interes hopi abao ta bin na bida atrobe.
Prome cu tur cos: kico ta e suma envolvi na 2017 y cuanto Aruba por spaar den esaki? Aruba tin na 2017 un total di Afl. 414 miyon di debe cu ta madura y cu mester paga, of ta āroll overā: ta busca prestamo nobo, o ta emiti bono nobo cu ta trece e placa aden pa paga e suma capital di e debe bieu. Fuera di esey lo mester financia e deficit di 0,5% di GDP cu lo ta alrededor di Afl. 25 miyon. Na tur anto alrededor di Afl. 440 miyon por lo menos cu mester fia na 2017. Riba mercado internacional Aruba lo mester paga un interes di alrededor di 6% pa aƱa. Normalmente e interes anual di e suma aki lo costa Aruba aproximadamente Afl. 26 miyon. Si nos fia via Hulanda na 2% e ta costa nos Afl. 8,8 miyon, un Afl. 17 miyon pa aƱa menos. Un suma considerabel, pero tin mas.
Si den e aƱanan despues tambe ta cumpli cu e criterionan por sigui fia barata via Hulanda pa loke ta e debenan cu ta caduca den e siguiente aƱanan. Riba un debe di 4000 miyon florin y pagando actualmente Afl. 215 miyon na interes, esaki por ta un suma considerabel; cu por ser uza pa otro asunto? No, pasobra e idea ta cu e placa aki ta keda reserva pa baha debe. Por ehemplo: un debe di bono ta madura y na luga di āroll overā, busca un nobo pa cubri e bieu, ta paga e debe o parti di esaki cu e placa reserva.
Naturalmente cu esaki ta rekeri disciplina, pasobra gobierno lo mester cuminsa cu warda placa na luga di gasta tur cos cu nan topa, manera tabata e custumber te awor. Ademas no ta cuestion di simplemente pidi Hulanda y nos ta haya. E inscripcion di Hulanda riba un emision di bono di Aruba ta mara na opinion riba estado financiero gubernamental di banda di IMF, agencianan di rating Fitch y Standard & Poor’s , Banco Central di Aruba, Algemene Rekenkamer y di Conseho Consultativo. Y pa no lubida: CAFT. Di e manera aki, e discusion riba presupuesto, cu apenas a cuminsa, ta haya mas perspectiva.
Mescos cu den e discusion tocante e Gobernador, gobierno di Aruba tin un interes di pinta tur cu tin otro opinion como ācontra Arubaā y ācontra interes di pueblo di Arubaā, pa asina den e aƱa di eleccion crea un plataforma di debate, unda actual gobierno ta aparece como āCalimeroā, of mas positivo, e David cu mester bringa contra gigante Goliat, y purba gana asina simpatia di pueblo. Gana of perde e debate cu Hulanda mes, e asunto aki ta crea enorme posibilidad pa gobierno presenta su mes como e āSalvador di Puebloā, cu lamentablemente ta hayāe ta bringa enemigo paden y pafo di cas.
Den e contexto aki, e opinionnan negativo expresa caba pa CAFT y Conseho Consultativo tocante e nivel di realismo di e presupuesto presenta, ta forma un prome rond cu ta mustra desfaborabel pa gobierno, pero no necesariamente ta asina. Tur dos entidad ta haya cu gobierno a core gasta tur cos cu nan tin pensa di haya extra di e refineria,na luga di laga e placa den caha y no mester financia ningun deficit pa 2017. Pero esey no ta e storia cu gobierno ta bay conta. Importante ta cu e confrontacion cu CAFT y Hulanda por wordo uza den campaƱa pa purba separa e āberdadero Rubianoā for di e ātraidornanā cu ta contra Aruba, hunto cu Hulanda. Claro cu henter e asunto no ta bay ta asina simpel.
Na 2014 y poco dia pasa a keda comproba den e asunto di Gobernador, cu un gran parti di Aruba no ta pensa mescos cu nos Prome Ministro. Pāesey tabata asina importante pa por conta cu un gobernador āberdeā?