editorial

Y tur partido ta pro?

Recientemente partido MEP a capta atencion cu e mensahe vocifera pa nan lider, cu e partido aki lo bay boga pa introduccion di un ley riba financiamento di partido politico. Naturalmente esey no ta un tema nobo; pa basta aña caba y specialmente den tempo di eleccion e tema ta bolbe riba mesa, pa despues di eleccion disparce mes rapido cu el a sali. Awor, e diferencia ta cu a start e discusion mas tempran; talbes esaki tin di haci tambe cu e comentarionan cu specialmente mandatario y politiconan Hulandes ta haci al respecto. Esey no ta solamente e caso di e ley aki, sino tambe di e ley pa un ombudsman pa cual awor tin un proyecto di ley cu ta carga aprobacion di tur partido den Parlamento. E no lo gana un premio di  beyesa, principalmente pasobra e nombramento di e ombudsman y su reemplasante a bira demasiado obheto di e aprobacion di e mayoria gubernamental den Parlamento. Tin otro manera pa regla e cos aki y mantene e ombudsman den awanan mas neutral.

Pero bolbiendo na e  ley di financiamento, probablemente ta mas facil tambe pa papia di un ley asina ora bo ta den oposicion cu ora bo ta den gobierno, y ta abo por parti e fabornan cu ta ‘hustifica’ e contribucion na e partido. Pero poniendo esey un banda, ban purba analisa kico ta e beneficionan cu por spera di un ley asina, aparte di e pregunta cu como pais cu ta kere den bon gobernacion y transparencia, mester ta logico cu nos tin un ley asina, y ta ehecuta esaki debidamente.

Kico  nos por logra cu un ley asina? Pa facilita un bista riba e apoyo financiero cu un partido politico ta haya y di ken, pa uza esaki como un instrumento pa vigila e proceso di gobernacion despues, pa percura cu tin mas siguridad cu cierto fabornan despues no ta ser duna pasobra e persona o empresa aki a sostene campaña cu un suma considerabel. Es decir, e no ta bay pa simplemente crea un registro di tur donacion di tur partido so, pero principalmente pa trece mas transparencia y trato husto y igual na momento di otorga por ehemplo obra y compra di cierto magnitud, cu mester ta suheto na vigilancia, pa percura cu otro empresa cu no a contribui na caha di e partido den gobierno, tin un oportunidad igual pa haya un proyecto o compra otorga a base di prijs y calidad, y no a base cu ta “payback time” pa esun cu a  contribui.

Tambe e ley aki lo tin como meta pa crea un ‘level playing field’ entre e partidonan, ya cu pa varios aña caba nos ta mira cu un abundancia di medio financiero ta haci cu un partido por tin hopi mas presencia den medio di comunicacion local y por lo tanto por trece nan mensahe politico di un manera hopi mas eficaz na e publico. Aunke nunca lo ta asina cu e diferencia entre e partidonan ta disparce, ya cu simplemente un partido por ta mas exitoso den su campaña pa recauda fondo. Otro problema cu ta dificil pa remedia ta e abuso cu ta mira semper di e partido den gobernacion, di e medionan di Pais Aruba den campaña electoral, cual ta añadi na un desigualdad den campaña.

Na Hulanda e ley riba partido politico conoce tambe un sistema di subsidio na e partidonan, pa nan por haci nan trabao, sin cu nan ta depende tanto di contribucion di ciudadano. Tambe e ley ta regula e existencia di  nan organisacion di hoben y un instituto cientifico cu ta liga na e partido. Naturalmente e parti aki lo no ta facil pa realisa aki na Aruba, mirando cu subsidio di partido politico lo mester sali for di financia publico, cu por lo pronto no ta luci mucho bon. Di otro banda, lo ta bon pa e partidonan por conta cu un apoyo profesional mas fuerte, loke por contribui na un miho debate den Parlamento.

Un di e asuntonan cu si lo mester keda regla ta e fenomeno cu nos ta mira cu varios partido politico y politico individual ta lanta un fundacion, cu por ser uza pa canalisa fondo pafo di e partido politico mes. Desviacion di fondo di e forma aki lo no por keda asina, of mester regla cu e fundacionnan aki tambe mester keda registra y lo tin un control financiero riba nan tambe.

Un di e handicapnan cu nos tin awor aki ta, cu discuti e tema aki no ta pasatempo faborito di e partidonan, asina ta cu no ta conoci tampoco den ki direccion nan pensamento ta bay. Como cu ta e partidonan representa den Parlamento mes lo mester bay pasa un ley asina, ta bira tempo pa cuminsa vocifera nan opinion y intercambia cu resto di comunidad con un ley asina por bin na vigor. En todo caso ta di aprecia cu un partido, na meymey di un periodo  di gobernacion, ya ta cuminsa e debate.