Recientemente nos a publica caba algun aspecto di e reduccion den grondbelasting pa cierto categoria, y e aumento cu ta bay tin pa e categorianan di valor halto.

Loke a keda presenta pa nos prome minister ta mustra positivo pa esnan cu tin cas o propiedad cu ta cay den e categorianan mas abao, mientras cu esnan cu ‘cartera grandi’ lo mester paga e fiesta den e caso aki. Esey for di un perspectiva politico, sigur pa un partido di corte social democrata, ta parce un escogencia logico: ‘laga esnan cu schouder mas hancho carga mas di e peso.’ Aunke e ta zona bon como un principio general, e pregunta ta semper ta cuanto e schoudernan hancho y fuerte ey ta, y cuanto nan por soporta prome cu resulta cu nan tampoco ta di e fuerte ey.Esaki a hiba nos na busca un poco mas informacion cerca hende cu indudablemente sa mas di e materia. Un di e preguntanan cu nos tabatin ta si en berdad esnan cu propiedad mas modera ta bay dilanti asina hopi; cuanto concretamente e beneficio ta?

Un di e prome cosnan pa haci ta concretamente analisa loke ta bay pasa proximamente, compara cu e situacion manera e ta te cu e aña aki. Pa cuminsa mester tuma na cuenta cu desde aña entrante pa calculacion di e valor di e propiedad, e suma di Afl. 60.000 cu ta liber di impuesto – e ‘vrije drempel’- no ta existi mas. Esaki tin como consecuencia cu ta tuma e valor total di e propiedad manera cu e ta, y di esey ta tuma e porcentahe nobo, cu en berdad ta mas abao. Ki consecuencia esaki tin? Por ehemplo, si bo tin un propedad cu tin un valor di Afl. 250.000, na aña 2018 ainda ta kita Afl. 60.000 di e valor, y di e resto (Afl. 190.000) bo ta paga 0,4% cu ta Afl. 760. Na 2019 bo ta bay paga riba Afl. 250.000 e tarifa reduci di 0,3% cu ta bira Afl. 750,-. Diferencia: Afl. 10. Tremendo ganga…

Pero tin un aspecto mas cu nos no a tuma na cuenta ainda. Envez di tuma como base e asina yama ‘leggerwaarde’ (cu ta e valor registra cerca inspecteur di Belastingen) ta cambia e sistema pa tuma como base e ‘taxatiewaarde’ (valor calcula pa un experto independiente). Cu e aumento den ultimo añanan di valor di material di construccion y por lo tanto di e costo pa metro cuadra no lo ta straño cu e valor a base di taxatie lo ta mas halto. Ban supone cu bo cas di Afl. 250.000 ta bira Afl. 300.000. Anto bo ta paga a base di e tarifa reduci di 0,3% Afl. 900 pa aña, cu ta Afl. 140,- mas cu na 2018.
Otro ehemplo pa nos comproba cu no tur caso ta mescos. Un propiedad cu ta di Afl. 400.000 na 2018 tabata paga 0,4% di Afl. 340.000 loke ta Afl. 1360. Na 2019 e lo haya un rebaho di Afl. 160,-. Pero si mester yega na revisa e valor di propiedad a base di taxacion, ban bisa cu e ta aumenta te Afl. 450.000 anto e beneficio lo ta Afl. 10,-. Bon ganga atrobe. Si e propiedad keda valora mas halto ainda, e benefico di 10 florin ey ta bira un costo extra. Na un valor calcula di Afl. 500.000,- ya caba bo ta paga Afl. 140,- extra.

Y nos tin algo mas pa conta bo. Ken lo ta bay paga taxateur? Bo no por ta soña di dia pensando cu Belastingdienst a bira institucion caritativo cu nan ta paga tur esey. Nos no a haya tende con esaki ta bay keda ehecuta y ta den ki caso ta necesario pa laga traha taxatierapport. Nos no ta kere cu di biaha tur hende lo mester core bay taxateur, pero lo ta bon si e servicio concerni duna claridad den esaki.
Nos no ta cla ainda cu e analisis aki. Ban supone cu bo tin un propiedad di un miyon florin. Bo tabata paga 0,4% cu ta Afl. 4.000,-. Awor bo ta bay paga Afl. 6.000 a base di e 0,6% cu e tarifa a bira. Claro cu por argumenta cu ‘esey no ta problema pa hende cu cartera grandi paga’.

Talvez aki tin un tiki ideologia socialista o social democrata ta cuminsa mustra? ‘Dal e schouder hanchonan’ ta bon strategia? Den caso di un vivienda por ta cu e ta funciona ainda, pero que hubo di e empresario cu tin un propiedad di Afl. 5 miyon? E no ta tira e costo extra aki den su prijs, o ta cobra su inquilinonan mas, si ta un mall, por ehemplo? Ken na final di dia ta paga e ‘platos rotos’ aki? Nos cu ta e consumidor.

Pa finalisa esaki: tur e medidanan aki lo haci Aruba mas caro. Esey por parce un problema menor, tanten cu turismo ta wanta duro. Pero, e guera comercial entre Merca y China por hiba economia mundial den un dip otro aña. IMF ta adverti cu mundo no ta prepara pa un crisis manera esun di 2008. Nos no a mira nada ainda pa haci Aruba mas atractivo pa inversion, al contrario.