E Ordenanza Nacional profesionnan den cuido di salud, esta e Landsverordening beroepen in de gezondheidszorg of e asina yama ‘AruBIG’ (AB 2014 no. 73) y tambe e Ordenanza Nacional calidad den cuido di salud, esta e Landsverordening kwaliteit in de gezondheidszorg (AB 2014 no. 74) ta leynan cu ta traha como un solo sistema pa asina garantisa e calidad di cuido di tanto profesionalnan como e instancianan den ramo di cuido.

E AruBIG ta un ley macro (‘eenraamwet’) cual su implementacion mester tuma luga den fase y a cuminsa caba riba 15 di augustus 2017 (AB 2017 no. 54). Cu e Decreto Nacional aki e articulo 44 di AruBIG tambe a keda anula. Esaki hustamente tabata e articulo cu mester a percura pa un transicion y alternativanan mientras cu e Kwaliteitsinstituut no a wordo institui ainda. Cu e anulacion di e articulo aki gobierno a keda para bou di un presion enorme pa institui e Kwaliteitsinstituut aki mas pronto cu ta posibel.

Legalmente e Kwaliteitsinstituut a wordo crea caba segun articulo 14 di e Ordenanza Nacional calidad den cuido di salud (Landsverordeningkwaliteit in de gezondheidszorg).

E articulo 7 inciso 2 punto a di e AruBIG a keda elabora den e Landsbesluit AB 2017 no. 54 den cual e registro a wordo reconoci. Segun e Decreto aki ta trata e registro Hulandes BIG y tambe e sistemaCanMeds. E ultimo akisinembargo ta un eror, pasobra e sistema Can Meds no ta un registro. E Landsbesluit a wordoimplementa sin cu e infrastructura pa e registro a wordo estableci. Pa e motibo ey e Landsbesluitaki a crea un cas bashi. Mas ainda pasobra 40% di e specialistanan e ora no ta autorisa conforme e articulo aki y p’esey semper mester sigui e excepcion pa medio di un permiso (‘eenministeriëlebeschikking’) pa wordo permiti pa traha, mientras tanto cu e unico alternativa pa e fase transitorio di articulo 44 de e AruBIG a wordo anula.

Den poco palabra mester a:

A elabora riba e investigacion y apunta e organonan di a creditacion y tambe e exigencianan di estudio (‘opleidingseisen’) y pa medio di esaki hustamente stimula e specialismonan mas deseabel for di nos region; y duna un estimulo na por sigui specialisa y e regreso di nos yiunan di tera cu a bay studia den region y a specialisa.

E Ministerio di Turismo, Salud y Deporte a drenta na aña 2018 den dialogo cu e sector di cuido pa asina cuminsa traha ariba organonan di a creditation cu lo wordo apunta, manteniendo e calidad di cuido como punto di salida. Despues di casi un aña caminda diferente reunionnan a ser teni cu diferente profesionalnan den cuido. For di inicio como Minister mi a pone bon cla cu nos lo bay son dia mas posibilidad pa bini cu specialistanan pa amplia nos cuido aki na Aruba y mas aun cu e meta pa stimula nos yiunan di tera pa regresa nan pais cu un specialismo y duna oportunidad pa specialisa den region. Ultimo reunion a ser teni na februari 2019, na cual mi ta referi na e notulen. Ademas a cuminsa cu e investigacion acerca di e calidad y exigencianan di estudio di e universidadnan den region. Finalmente a cuminsa cu e preparacionnan pa e independisacion di e Kwaliteitsinstituut.

E Landsbesluit aki hunto cu e implementacion di e Kwaliteitsinstituut como un seccion independiente tabata e prome pasonan den e sistema aki cual ta mustra como lo siguiente:

i. E organonan di a creditacion ta test e calidad di estudio y e curiculo om. E organonan di a creditacion cu a wordo selecta ta conforme e tratado MULTRA y ta situa den e paisnan cual ta conoci cu e Yiunan di tera a bay studia y gosa di nan specialisacion. E tratado MULTRA ta percura pa e reconocimento internacional di diploma. Manera ta conoci den cuido di salud tin e tendencia pa globalisacion, particularmente pa motibo di e escaces. Mester remarca cu e Landsbesluit ta percura pa specialismonan. Mester por papia di e autorisacioncompleto di e profesional (bevoegdheid in volleomvang van de zorgprofessional). E preocupacion expresa cu pesey ta dokternan general aki por establece nan mes como dokternan di cas ta pues un kibocacion. Un dokter di cas ta un specialismo y e dokternan general cu a studia na Latino America –e medico ciruhano- mester specialisa como dokter di cas prome cu e por cuminsa traha como tal.

ii. E implementacion di e Kwaliteitsinstituut. Manera indica a cuminsa cu concipia e Ordenanza di apoderacion (machtigignsverordening) y elabora un plan di organisacion pa e Kwaliteitsinstituut cu propio personalidad legal. A base di e conseho di DWJZ aimplementa e instituto aki caba riba 15 di juli 2020 den anticipacion di e Ordenanzaak y como commissionario encarga pa logra esaki y tambe como seccion independiente di DVG. P’esey por fin por traha riba un ehecucion corecto di articulo 7 AruBIG. E Kwaliteitsinstituut por conecta cu e standaardnan existente y lo por formalisa y garantisa e normanan pa e asina yama ‘herregistratie’. Di e manera aki por evita cu den practica e tin ‘scheefgroei’.

iii. E Landsbesluit tocante e exigencianan di estudio (de opleidingseisen) cual actualmente tambe ta referi na e universidadnan den cual e contenido di e estudio pa loke ta e competencianan y p’esey e exigencianan di capacidad mester ta comparabel cu e sistema Hulandes/CanMeds. Por lo tanto ta solamente algun universidadnan a wordo selecta den e paisnan di Latino America.

Pa resumi: e Meta di e Landsbesluit a creditatie organen ta pa soluciona e problematica di e autorisacion pa por traha como medico of profesional di cuido y duna nos yiu di tera cu ta studia den nettamente e paisnan aki e oportunidad y siguridad cu nan por specialisa den region na un universidad cu ta wordo reconoci pa un organo di a creditacion nombra den e Landsbesluit aki.

Den practica a mustra te awor:

• Un gran parti di e mediconan no ta cumpli cu e exigencianan poni den ley;

• E regla pa duna un permiso (vergunning) pa un “tekort” (escaces) a bira un reglanalugar di un excepcion;

• No tin posibilidad pa reconoce e diferente specialismonana adecuadamente;

• Historicamente Aruba no por depende di Hulanda so pa haya profesionalnan bin traha den cuido (desdeañanan 30 teawor);

• Expertonan ta premira cu entre 2030-2040 lo tin un escaces di profesionalnan na Hulanda y p’esey Aruba no por keda depende di Hulanda solamente;

• Mundialmente lo ta bai tin escaces door di e ‘dubbelevergrijzing’ segun W.H.O.;

• Tur aña DVG ta procesa 60-70 vergunningpa medico cu ta representa un 40% di e cuido y esaki ta solamente pa dokter. Pa tur profesion den cuido ta mustra e mesun tendencia;

• E mediconan cu permiso ta traha pa nos pais pero nunca ta wordo reconoci pa su labor y calidad di profesionalismo.

E Landsbesluit ta pone un fin na e practica inhusto y indesea aki pa gobierno, pa e profesionalnan y pa tur pashent y e pueblo henter.

E Landsverordening beroepen in de gezondheidszorg (AruBIG) lo reconoce e organonan di a creditacion di e diferente paisnan y a menciona. Reconoce e estudio di otro paisnan ya caba ta un tendencia internacional manera por mira den tratadonan.