Entre e multiple debatenan cu a surgi a traves di e plannan di gobierno pa reforma e panorama fiscal, un asunto a keda un poco den sombra. Esey ta e tema di aumenta impuesto di importacion riba bebida cu ta contene sucu. Pa hopi motibo pa critica e medida aki sin mas. Manera mayoria di asunto, esaki tambe tin mas di un banda. Na lugar di simplemente condena e intencion aki, ta miho tira un bon bista riba e caso, cu na varios pais ta tema di discusion.

Laga nos cuminsa cu profundisa den e efectonan di un dieta cu ta contene un exceso di sucu. Sucu ta pertenece na e grupo di alimento cu hopi aña atras inteligencia humano a logra descubri y isola for di cierto material vegetal, manera caña di sucu, pero tambe sucu di biet (o beet) pa haci cuminda mas dushi, den tur sentido di e palabra. E fascinacion cu sucu tabata un di e ‘driver’nan tras di e establecimento di colonia den e continente recien descubri, di cual nos ta forma parti. Nos mes islanan Aruba, Bonaire y Curaçao no tabata apto pa establece plantacion grandi pa produci esaki, pero den e paisnan rond di nos esaki te awe ta parti (importante) di nan sector agricola. E acceso na sucu na prijs relativamente abao a influencia e uso di sucu den industria alimenticio, segun cu e industria aki, sigur den e decadanan di afluencia despues di segundo guera mundial, a tuma un vuelo enorme, especialmente den e paisnan cu ta conta cu un prosperidad grandi.

E consumo grandi di sucu a bay man den man cu e consumo di exceso di cuminda en general, cu a conduci tambe na e consumo excesivo di proteina y vet animal, hibando nos na un dieta cu pa hopi di nos ta resulta, simplemente, fatal. Di otro banda, e fenomeno di un bida sedentario pa mayoria di nos, unda ehercicio fisico a bira algo solamente pa un minoria, a complica nos situacion di salud mas ainda. Y den e composicion fatal aki, sucu ta hunga un papel importante, y contrario na loke hende no bon informa ta pensa, no tin di haci solamente cu diabetes, cu ta e problema – den cierto caso hereditario – di mal funcionamento di pancreas. Lamentablemente sucu tin tur cos di haci cu un dieta excesivo cu ta hiba nos na sobrepeso y obesidad, y e cadena di enfermedad cu ta relaciona cu esaki, di problemanan cardiaco te na diferente forma di cancer. E dos gruponan aki di enfermedad, cancer y problema di curason, ta e ‘killer’nan mayor den nos comunidad: si no t’esun, t’e otro, o ambos pa esnan cu hopi mala suerte.

Awor e eventual critica riba maneho di gobierno. Pa cuminsa nos por puntra nos mes si scoge pa ‘single out’ e bebidanan cu hopi sucu ta un bon maneho. Aki nos tin dos posicion. Un ta esnan cu ta opone e imposicion di medida por principio y ta haya cu no mester haci esaki mes. Otro ta e critica unda ta constata cu solamente scogiendo e bebidanan importa cu hopi sucu pa limita nan consumo a traves di impuesto lo limita solamente un di e maneranan cu exceso di sucu ta yega na e consumidor, ya cu awendia bo no por haya practicamente ningun cuminda procesa cu no tin un cantidad di sucu aden. Conclusion: lo mester sucede algo na nivel mas general pa nos por tackle e asunto aki, cu no ta limita na uso di sucu so, sino mas bien ta mustra e falta di un dieta adecua, di cual e consumo di sucu ta meramente un elemento. Aki nos por mira tambe kico ta sucede ora ta gara un elemento di e problema general di salud y ta usa esaki pa otro meta general, cu ta e recaudacion di recurso financiero pa gobierno por funciona, den e situacion actual di problema serio di presupuesto. Pero presenta impuesto riba sucu como un instrumento pa yuda resolve problema riba otro tereno, a laga ainda sin trata e problema di salud di cual e sucu ta forma parti…

Kico anto ta sabiduria den e situacion aki? Simplemente join esnan cu ta rechasa un medida asina desde principio, y lucha pa deshaci di un medida asina? Of nos mester exigi cu nos kier mira un politica mas amplio di ataca e factornan importante den nos estilo di bida cu ta un menasa pa nos salud en general, resultando den e enfermedadnan cu ya pa varios decada ta domina e escenario? E ta parce nos un escogencia logico, pero nos no mester haci esaki solamente pasobra e ta e unico alternativa cu nos tin pa riba termino mas largo controla gastonan di salubridad publico. Nos mester hacie na prome lugar pasobra nos debe e comunidad e responsabilidad di ta cuida su bienestar, tambe den e sentido aki. Pregunta ta si nos ta mira e inversion necesario den conscientisacion di e poblacion. Y no ta algo facil pa convence hende cu cierto di nan custumbernan, nan ‘cultura’ y ‘tradicion’ ta mustra bunita pero ta resulta letal. Tur experiencia ta mustra cu cambia custumber di un pueblo ta tuma tempo. Ki dia ta cuminsa?