Cada rato nos propio gobernantenan y demas envolvi den nos bida politico local ta corda nos cu nos ta bibando den un mundo globalisando y globalisa. Loke ta trece hopi consecuencia cune cu ta dificil pa nos ignora. Esaki ta encera asunto manera tecnologia, informacion, comercio na escala mundial, etc. Prueba di esaki nos a haya recientemente atrobe, unda a bin dilanti e asunto di control riba transaccion financiero internacional, unda ta existi henter un structura hopi extenso di control pa evita labamento di placa y financiamento di terorismo.

Tur esaki ta un estorbo enorme pa e trafico financiero normal, di hende y empresa cu ta keda leu di criminalidad na e nivel aki. Bon hende ta paga pa pecador, manera den mas asunto. No ta keda nos nada otro cu cumpli cu e reglanan cu e sistema internacional ta impone, si bo kier haci loke bo kier haci, sea bo ta un comerciante o un banco local, por ehemplo. Nos por critica y zundra pero finalmente nos ta cumpli, pa e simple hecho cu esey ta e unico forma pa percura haya nos cosnan haci. Realismo ta e clave cu ni sikiera nos mester pronuncia.

Esey no ta conta solamente pa e globalisacion den comunicacion digitalisa, sino tambe pa organisacion di hopi actividad cu awendia ta cay bao di un capa internacional, cu ta emiti y supervisa e reglanan bao di cual tur entidad cu ta registra como miembro mester desaroya nan actividadnan. Ehemplo di esaki ta por ehemplo deporte, practicamente tur deporte, cu ta organisa bao capa di tanto un federacion internacional y/o di Comite Olimpico Internacional, cu ta traha estrechamente cu e federacionnan internacional, en todo caso di e deportenan cu ta participa na Wega Olimpico. Awor, nos sa cu criticonan di biaha lo trece dilanti e multiple scandalnan na nivel halto, tanto den e federacionnan internacional y regional, como den e ambiente olimpico. Esey sin duda ta berdad y ta logico cu aki cada persona mester paga pa loke el a haci. Pero, banda di e desprestigio cu tur esaki ta trece pa e entidadnan envolvi, ta keda intacto e sistema di control cu e nivelnan mas halto ta eherce; tuma por ehemplo e control riba dopahe, cu a bira un asunto inmenso, surgiendo hopi pregunta ta unda e proceso aki ta bay termina. Sin embargo, semper ta keda e siguiente pregunta, kico lo pasa si no tin ningun control… Practicamente nos por stop di practica deporte na cualkier nivel, pasobra di ‘fair play’ nos no lo por papia mas. Consecuentemente ta acepta anto cu nos mester regla universal pa por organisa e asuntonan aki di bon manera, a pesar di e fayonan bon conoci.

Siguiente pregunta: y nos administracion publico, con esey ta organisa? Nos no ta mara na un sistema similar di regla fuera di nos teritorio y hasta internacional? E contesta ta conoci, y no desde ultimo temponan. Nos isla semper a funciona bao di un capa regulatorio cu no ta di nos; desde cu e prome Spañonan a pone pia na tera, y awe ainda, tambe. Loke a sucede na 1954, cu a haci cu nos a pasa pa un cierto grado di autonomia, di parti di ‘Curaçao en onderhorigheden’ pa un teritorio insular ‘autonomo’ no a remove e capa di supervision. Mientras tanto, e autoridad di Reino estableci na Den Haag mes a evoluciona pa bira parti di Union Europeo, cu tremendo consecuencia pa legislacion, desaroya y dicidi pafor di cas, cu cual mester cumpli. Y tur hende ta contento y ta acepta e imposicion aki sin mas? Sigur cu no, hasta tin teritorio cu a dicidi cu nan ta retira di e union aki, pa bay atende nan asuntonan riba nan mes, manera ta pasando awor na Reino Uni. Sin embargo, e kiebra aki di e lasonan cu Union Europeo ta trece solamente bentaha? Ta previsible cu di tur manera e pais aki, den Union Europeo o riba su mes, lo mester acepta e reglanan di wega di por ehemplo World Trade Organization (WTO) den trato cu otro pais den comercio internacional. Na e altura aki, ni China ni Merca por simplemente ignora e reglanan di wega cu ta reina den e mundo di awendia.

Esey ta trece nos na e siguiente pregunta: pakico aki na Aruba, den un teritorio asina chikito y asina vulnerable, nos tin representante di poder politico cu ta desea di biba sin supervision? Nan lo ta practicamente e uniconan cu ta desea esey. Anto pa colmo, nan ta bisa cu nan ta haci esey na nos nomber… E ciudadano, cu pa mayoria ta acepta e realidad di ta pertenece na un mundo mas grandi cu nos, representa pa persona cu ta ignora e realidad aki, y ta pretende di hinca realidad den un molde di nan diseño?

No ta falta nos reto y bataya cu nos no por perde. Nos no ta bayendo asina malo, pero nos tin un trayecto nos dilanti di coregi hopi cos cu no a bay bon y cu ta sclama pa coreccion. Cu nos a comprende, e actual acuerdo di gobernacion ta basa riba esey. Pakico anto, ta duna prioridad na batayanan inutil cu ta netamente kita nos atencion di e asuntonan realmente prioritario?