Ministro encarga cu asunto economico a caba di anuncia cu lo tin un moratorio riba supermercado y minimercado, en principio pa dos aña. Di e manera aki, ‘merito na esun cu merece’, el a cumpli cu un deseo di hopi aña di hopi den comunidad, y di cierto instancia cu ta bogando añanan largo pa esaki.

Cada tanto tempo tabata aparece keho y protesta di diferente ciudadano den prensa, criticando e proliferacion practicamente sin limite di e tipo di negoshi aki. E situacion na Paradera ta un bon ehemplo di esaki. Desde basta aña tabatin dos supermercado cerca di e rotonde, pero como cu esey no tabata suficiente, a duna permiso pa dos mas den direccion di Tanki Leendert, mas dos den bisindario di Nuñe y Papaya. Pa no menciona mes cu bayendo den direccion di Piedra Plat tambe ta topa cu mas cu suficiente super- o minimercado.

En todo caso ta di aprecia anto cu e actual ministro encarga cu asunto economico si a tuma e decision cu ningun di su predecesornan, ni geel ni berde, kier a tuma. Pa añanan largo nan tabata mustra riba e hecho (segun nan) cu ley no tabata duna posibilidad pa bin cu un moratorio, no solamente pa e tipo di negoshi so, sino en general. Riba pregunta kico lo mester haci anto pa si por yega na un moratorio, semper tabata reina un silencio profundo. Tin di nan tabata asina honesto pa bisa cu nan ta simplemente pro un libertad total pa establece negoshi di cualkier tipo. Cu otro palabra, nan no tabata pro di limitacion via e ley di permiso pa establece negoshi, ni di cualkier otro forma.

E pregunta interesante cu ta surgi ta, si ley (Vestigingsverordening Bedrijven) no a cambia, y semper a argumenta cu no por basa un moratorio pa un cierto sector riba e ley, anto esey por significa contratiempo pa gobierno den corte, di caso entama pa esnan cu ta haya nan peticion rechasa. Un bista riba e ley, concretamente articulo 5: “E permiso por ser nenga na interes general y, di acuerdo cu ministro di Asunto General, tambe na interes di orden y trankilidad publico.” Tambe articulo 6 cu ta bisa: “Den otorgamento di un permiso e ministro di Asunto Economico ta autorisa pa mara condicion na esaki, encuanto caracter y luga di e negoshi, como tambe encuanto e capacidad crediticio di e peticionario y financiamento di e negoshi.”

Awor, kico ta e argumentacion a base di e dos articulonan aki, cu ta apoya un maneho di restriccion pa cierto tipo di negoshi? Gobierno por argumenta cu ta na interes di comunidad pa pone un limite na e cantidad di negoshi cu ta bende producto di consumo personal, specificamente cuminda, pasobra e proliferacion liber di e negoshinan aki ta haci, cu cierto di nan no por cu e competencia. Y kico nan ta haci? No tene nan mes na norma di calidad y higiena, tratando di bende producto cu fecha venci caba, por ehemplo, loke nos ta mira tur dia cerca mayoria di e tiendanan menos prospero, y cu ta contra salubridad publico y como tal tambe contra interes general.

Ta legalmente factibel, segun nos opinion, pa gobierno defini un maneho y su plan di ehecucion, pa permiti super- y minimercado segun un plan teritorial, cu ta basa riba suficiente clientela den un cierto area pa garantisa te cierto punto un desaroyo sano comercial. Pero esaki ta rekeri si cu gobierno mester percura pa un maneho bon describi, y publica esaki. Pasobra no ta sin mas un hues ta duna gobierno rason ora, manera den e caso aki, despues di varios decada di promove ‘free enterprise’, sin ningun restriccion algun, awor ta bin un cambio den esaki. Riba su mes positivo, pero cu por conta cu resistencia cerca esnan cu ainda tabata kier cuminsa un negoshi asina, o tin un peticion den ‘pipeline’ caba.

Asina pa hopi aña tin caba e discusion di regula establecimento di negoshi hunto cu e ley riba ordenamento teritorial. Un di e organisacionnan ‘pionero’ den esaki tabata Camara di Comercio, cu no a sinta keto despues di e proyecto “Carrying Capacity” y a diseña un plan completo pa evalua tur tipo di negoshi, cu regla specifico, tambe riba nan ubicacion. Por ehemplo, por imagina cu un cierto tipo di negoshi ta haya permiso, pero solamente pa un zona unda e actividad  ta permiti. Kico esey significa concretamente? Cu den un bario residencial no ta haya permiso pa pone negoshi di drecha auto, si esey tin consecuencia pa stacionamento di decenas di auto, cu tur e consecuencia pa e bario di djaca, raton y demas plaga. Of un negoshi di trailer di container cu ta causa igual molester den un zona di vivienda.

Lamentablemente, despues di e introduccion di e ley riba ordenamento teritorial, no a haci practicamente nada cu esaki. For di loke nos a describi aki, ta keda hopi pa haci ainda pa trece orden den nos economia. Ohala esaki ta un prome paso den e bon direccion, cu ta mustra cu tur e añanan anterior, tambe tabata por.