Prijs di gasolin ta subi awe, y esey nos por ripara. No solamente pa e anuncio tur caminda den prensa, sino tambe pa e comentarionan riba rednan social, cu practicamente tur ta negativo, obviamente. Di un banda esey ta di comprende, pasobra gasolin (y diesel) pa nos riba e isla aki cu su 80.000 vehiculo ta un producto esencial. Y prijs di riba dos florin pa liter no ta yuda pa haci e gobierno di turno gana popularidad.

Sin embargo, di berdad ta e mandatario di turno ta esun culpable pa aumento di prijs di gasolin, o e asunto aki tin otro splicacion? E berdad ta cu prijs di combustible ta consisti di dos elemento. Un ta e costo di e producto mes, te cu e yega na e pomp pa bend’e cu nos, y e parti di impuesto, accijns, riba e costo. Ademas ta cobra BBO, etc. inclui den e prijs maximo cu ministro encarga cu finanzas ta stipula pa cada tipo di combustible. Si hende ta desea di critica esey, ta nan bon derecho pasobra esaki ta un decision politico, tuma a base di e pensamento cu esaki ta e parti husto cu ta coresponde na gobierno. Di otro banda, esnan cu ta desea di aproba e maneho tambe por expresa esaki, aunke esey no ta sucede tanto. Logico pasobra hende mas facil ta critica algo, cu nan ta bay haci esfuerso pa trece algo positivo dilanti. En general medionan di comunicacion tambe ta sigui e tendencia aki; noticia negativo ta atrae mas atencion cu noticia positivo.

Pero ban papia di e costo di e producto indispensable aki. Combustible en general na Aruba ta caro? Compara cu e prijsnan na Merca si, pero mester tuma na cuenta cu nos ta riba un isla unda necesariamente mester transporta y importa tur cos cu nos ta come o usa. Generalmente prijsnan tin tendencia di ta mas halto cu na cualkier pais riba continente, por ehemplo na Merca, unda e cercania di e cantidad di refineria y e costo relativamente abao pa transporte ta haci cu prijs no ta asina halto. Otro aspecto ta e opcion gubernamental pa no maneha impuesto asina pisa riba combustible.

E otro extremo ta paisnan manera Hulanda unda un parti grandi di e prijs na pomp ta consisti di accijns. Con esey ta exactamente? Nos ta biba den e era digital y esey ta haci cu bo por simplemente bay online y haci bo pregunta. Na Hulanda actualmente un liter di gasolin ta costa 1,746 euro, mas o menos Afl. 3,50. Un liter di diesel ta sali 1,409 euro, mas o menos Afl. 2,85. Pa duna algun detaye mas: BTW ta 17% di e prijs, accijns ta 45% di gasolin (35% di diesel), margen di ganashi ta 10% (13% di diesel). Costo di produccion: 28% di prijs di gasolin, 35% den e caso di diesel. Resumiendo, na Hulanda gobierno ta haya 62% di cada euro di gasolin cu ta bende, y 52% den caso di diesel.

Pa nos por ta consciente con relativo prijs di un producto ta, nos por tuma e experiencia algun tempo pasa cu e accionnan na Francia contra aumento di prijs di combustible, cu no tabata ni yega cerca e nivel di prijs di Hulanda, pero esaki a causa un tsunami di disturbio riba caya, cu daño miyonario na propiedad publico y priva, y cu a haci e activistanan cu nan vest geel famoso, o notorio, depende con bo ta mira nan. Un cuestion di percepcion, manera sa bisa.

En todo caso, aki na Aruba tin zundramento y murmuracion, pero ningun alma lo bay propone pa subi caya pa loke gobierno ta haci cu prijs di combustible. Kico nos ta pagando actualmente anto? Segun nos averiguacion e prijs mas actual menciona den e ley riba accijns ta Afl. 71,40 pa un hectoliter (100 liter), pero nos no sa si e aumento di accijns di aña pasa (10 cent pa liter) ta inclui den e tarifa ey. Di tur manera, hunto cu e BBO, etc nos ta yega na 80 – 90 cent pa cada liter cu ta bay pa caha di gobierno ta alrededor di 40 – 45%. Pa un persona esaki ta di mas, pa otro esaki ta husto, segun cada ken nan opinion.

Sin embargo, e variacion den prijs no ta bin tanto di e componentenan fiho aki. E variacion ta bin mayoritariamente di e variacion den prijs riba mercado unda mester cumpra e producto. E keho grandi ta bin di esnan cu ta argumenta cu ‘con por ta cu prijs di crudo ta cay, anto gasolin ta subi den mesun siman?’ Factualmente e observacion ta corecto, pero e gasolin bendi awe, produci algun tempo pasa, cu a cumpra prome cu esey, no tabata a base di e prijs di crudo di e siman aki, pero esun, mas halto of mas abao, di tanto siman atras… Esaki ta percura pa e ‘time lag’ entre compra di crudo, produccion di gasolin, benta, transporte y entrega di e material aki, te yega na pomp. E variacion aki ta keda sucede, ni cuanto nos rabia y sapatea. E discusion aki nos ta comparti cu tanto otro pais, unda cada aumento ta causa e mesun malestar aki. Nada nobo.