Den nos edicion di ayera, 05 di augustus, nos a publica un relato di gobierno di Aruba, mas specificamente di nos ministro di finanzas, den cual a presenta resultado di un pedido pa conseho na Fondo Monetario Internacional (IMF) encuanto e disputa actual cu CAft/gobierno Hulandes tocante e (im)posibilidad pa yega na un presupuesto cu surplus aden na 2023 y e añanan siguiente.

Gobierno di Aruba ta haya cu e consecuencianan di e crisis di Covid, y awor e crisis ocasiona pa e guera na Ucrania, ta obliga na bay mas tranquil cu corta gasto, loke ta bay ocasiona un deficit anual cada aña, te 2026. Esey ta implica cu te cu 2026 lo ta necesario pa fia placa pa cera presupuesto anualmente, aumentando debe envez di reduci esaki.

E posicion Hulandes ta cu esaki no ta facil pero necesario pa cuminza mas pronto posible cu reduci e debe publico di Aruba, cu ta demasiado cerca di 100%. Hulanda y Aruba a acorda den e protocol di 2018 cu e debe publico mester ta reduci te 70% na aña 2027, cu ainda no ta zona di tranquilidad, pesey mester sigui pa 50% di debe na 2037.

Kico awor e proyeccionnan di IMF, cu gobierno a presenta, ta bisa? Cu en berdad, cu un surplus forza na 2023 caba, por tin un reduccion di e crecemento di GDP real pa 2023 y 2024. Sin embargo, e grafico ta indica tambe cu e crecemento di GDP no ta baha bao di 0%; e no ta bira un crecemento negativo. Tambe e grafico ta mustra cu den e siguiente añanan, 2025 pa 2027, e scenario di CAft ta duna un crecemento di GDP mas halto cu e modelo di ‘baseline’, cu segun nos por comprende ta basa riba datonan di gobierno di Aruba.

Por observa tambe cu e proyeccion di IMF ta indica cu den e scenario di CAft e debe ta baha te na mas o menos 75% di GDP, mientras cu e ‘baseline’ di gobierno ta keda cerca di 85%. Den ningun caso ta yega anto na e 70% di e acuerdo den e protocol di 2018. Esaki por ser mira como consecuencia di e pandemia.

Nos mester remarca cu den e caso aki nos no ta dispone di e texto di e conseho di IMF. Lo ta bon si prensa por haya esaki di gobierno pa por forma un opinion propio tocante e tema, cu ta uno crucial pa nos ruta financiero den e proximo añanan. Sin embargo, nos tin si e recomendacion di IMF di 2021, den cual ta trata e asunto tambe di maneho necesario pa atende gasto publico. IMF ta observa den esey cu Aruba “a termino mediano lo mester un consolidacion fiscal sustancial pa restaura sostenibilidad y reconstrui buffernan fiscal.” Un plan di consolidacion a mediano plazo ta esencial pa “pone debe publico riba un trayectoria descendiente firme. Elemento clave pa esaki lo inclui: (i) mehora e sistema fiscal pa aumenta entrada mientras ta minimiza distorcion y protehando gruponan vulnerable; (ii) contene e payroll publico; y (iii) reforma e vangnet social.”

Tambe e reporte 2021 di IMF ta referi na e urgencia di introduccion di un VAT (BTW) pa compensa e caida den entrada di impuesto directo, “mientras ta proteha esnan mas vulnerable”, mientras cu tambe ta haci esaki for di punto di vista di eficiencia, mustrando riba e necesidad di restructuracion di e sistema fiscal, redistribuyendo e peso di impuesto mas equitativamente dentro di henter economia. IMF ta menciona explicitamente na 2021 cu mester tene cuenta cu cierto grupo vulnerable, mencionando hogar y empresa den necesidad inmediato di ayudo, “dentro di un esfuerzo general pa mehora eficiencia di gasto total”.

Nos interpretacion di e garficonan presenta ta cu e scenario proponi pa CAft ta duna, despues di dos aña dificil, un crecemento economico mas grandi cu e ‘baseline’ gubernamental, cu mayor ingreso tambe pa gobierno mes.

Nota di redaccion:

Ta resulta un poco dificil pa kere cu actualmente IMF lo ta bisando algo diferente di loke nan a conseha aña pasa. Mas ainda pasobra esey ta loke nan ta conseha tur pais: aumenta entrada, y baha gasto. Loke si a cambia desde e reporte di IMF di 2021 ta e tardanza den introduccion di e BTW, pa cual IMF a adverti un aña pasa caba. E tardanza lo haci cu, si no tin BTW dia 1 di januari 2023, e deficit pa e aña ey ta bira mas cu 100% mas cu e tabata caba, ya cu e 160 miyon florin extra cu e BTW lo a trece aden segun e presupuesto preliminar 2023, no lo t’ey. Esaki lo haci mas urgente ainda pa considera corta gasto e aña aki caba.