Investigacion tocante interpretacion psicologico di dibuhonan ta dunando un orientacion riba ideanan nobo, cu ta yuda identifica loke nos sociedad ta pasando aden. Nan ta yuda no solo pa identifica factornan di violencia domestico, pero tambe si un menor ta victima di abuso, entre nan abuso sexual. Un problema cu ta preocupa nos comunidad, pero tambe otro paisnan.

E psicologo Maria Estel Camacho, kende ta docente di e facultad di Humanidad y Psicologia na Universidad Autonomo de Santo Domingo (Rep. Dominicana), a declara na Bon Dia Aruba cu e tipo di interpretacion aki ta un avance riba ciencia di psicologia. Specialmente riba tereno di tratamento y terapia di e victimanan, pero tambe e ta un aporte riba tereno di psicologia forense. E ta yuda identifica kico a wordo haci, y kende lo por ta haciendo algo cu no ta bon.

Den su carera como docente, el a yega di skirbi varios buki tocante violencia familiar, y tambe tocante e test psicologico basa riba interpretacion di dibuho. Psicologo Camacho a bisa cu tin dibuho exacto cu ta papia pa su mes. Nan por mustra si un persona ta maltrata un hende muhe. Tin dibuho logico cu bo por identifica mesora, pero tambe dibuho no logico, cu dificilmente bo por identifica.

“E ta cos masha importante den psicologia, pasobra e ta bisa nos e berdadero situacion di e ser humano. Kico ta pensa, kico ta sinti y con e ta expresa su mes,” el a bisa.

Mayoria di biaha, muchanan tin dificultad pa expresa cualkier situacion cu ta pasando aden pa diferente circunstancia. P’esey Camacho ta referi na ‘expresion ilogico.’ E echo cu un mucha ta realisa frecuentemente cierto dibuho por ta un señal di algo. Pero no mester husga lihe, ya cu basicamente e tipo di interpretacion di e dibuhonan mester wordo realisa pa un specialista. Ta consehabel pa bishita un psicologo, ya cu no solamente ta e dibuho, sino e contexto unda e mucha ta wordo lanta.

Interpretacion di dibuhonan
A base di su experiencia riba interpretacion psicologico di e dibuhonan, Camacho a yega di descubri aspectonan di e dibuhonan relaciona cu casonan di violacion. Tin hendenan victima di violacion, pero tin biaha ta resulta dificil pa confirma esaki. E no tin di haci si e ta mucha of adulto, nan ta victima di violacion, pero nan no por papia.

Ta asina cu e famia di e mucha no ta identifica facilmente e tipo di abuso cu e menor ta pasando aden. Of tambe e abuso aki ta wordo neglisha of scondi. “Ta wordo scondi pasobra e por trece problema y dificultad, y e hendenan no sa con pa traha cu un algo asina,” el a indica.

Tin biaha e victima di violacion ta traha dibuho unda ta aparece un calco cu su casca, baba y tur cos cu tin paden. Segun psicologo Camacho, e tipo di dibuho aki por nifica cu e mente di esun cu a pint’e ta pone su mes den e luga di e calco. Esaki por nifica eventualmente un señal di abuso. Otro dibuho cu tin di haci cu abuso of violacion, ta ora cu ta wordo pinta ronchinan y figuranan cu un sorto di punta.

E ta haya cu e muchanan, pa medio di nan pintamento y figuranan, tambe ta duna un señal of indicacion di nan capacidad cognitivo, y kico mester pa sigui desaroya su mes. E informacion aki ta aparece den su delaster buki, Enseñansa del Aprendizaje Partiendo del Yo.

Humanisa nos mes
Camacho ta afirma cu psicologicamente ta wordo evalua con e mucha ta expresa su mes ora cu e ta victima di abuso fisico y mental, of maltrata sexualmente. E ta haya cu esaki ta un tema amplio y compleho, pero interesante.

Actualmente e ta un asunto cu ta hayando mas atencion, ya cu e tin di haci cu e bienestar di e muchanan. “Cu e mucha por sinti su mes bon. Cu e ta sinti su mes psicologicamente protegi y cu den futuro e mucha aki por bira un ser humano bon pa nos comunidad,” el a bisa.

El a trece dilanti cu e dibuho ta un forma di comunicacion comun, cu ta bisa nos como mayor of docente, no solamente e condicion di inteligencia y otro habilidad y capacidad cu e mucha tin, sino tambe na nivel psicologico ta refleha e deficiencia y forma di sentimento.

“E forma cu e ta expresa su mes interiormente, ariba e dibuho e ta aparece,” el a declara.

Igualmente, riba e dibuho ta aparece tur e cosnan cu tin di haci cu situacion organico, deficiencia na nivel emocional, y situacionnan cu no ta faborece e mucha riba tereno social ni individual.

Finalmente, e ta considera importante pa humanisa nos mes pa atende cu un sorto di situacion asina. Cu humanisa e kier nifica cu nos por mira e hende cu a comete e tipo di abuso aki como un hende cu lo por cambia su conducta.

E ta aclaria cu esaki no ta nifica cu nos ta bay trata nan como un persona cu no ta haci daño. Absolutamente! Sino como un persona cu por cambia. Ya cu dificilmente nos por ta husto ora cu un individuo cu ta comete e tipo di daño aki, ta un persona cu tambe a bira victima di e tipo di daño aki. “Den un caso asina, tur envolvi ta victima,” el a laga sa.

Como psicologo, Camacho ta haya cu den un sociedad cu ta cambia constantemente y cu mester di un berdadero humanisacion, aplicacion di husticia tin di haci cu esun cu a comete un acto asina, mester paga su condena p’e. Pero si percura cu e persona aki por ricibi un tipo di ayudo psicologico, pa asina e por compronde su mes. P’esey e ta haya cu den e sociedad actual, ciencia di psicologia tin un aporte masha valioso.