Pictures by © Berber van Beek
Raymond Gradus, presidente di CAft

Reduccion di gasto di AZV y di personal publico ainda ta laga di desea. Y College Aruba Financieel Toezicht, CAft ta urgi pa Aruba cumpli cu e compromisonan aki, mirando e realidad di debe di Aruba. Di otro banda, CAft ta nota cu entradanan a mehora un poco danki na un turismo cu a bolbe miho cu a proyecta.

Esaki ta locual Presidente di CAft, dr. Raymond Gradus ta bisa den su analisis di e rapport di ehecucion , UR, cu Gobierno di Aruba a traha pa e di dos kwartaal pa 2021, un rapport cu a yega cinco dia laat, si tene na cuenta cu e ley riba Supervision Financiero, LAft ta stipula cu ultimo dia pa entrega e UR ta 11 di Augustus. E rapport a keda entrega dia 16 di Augustus ultimo.

E cuadro di evaluacion pa e UR ta forma pa e LAft y e protocol cera entre Hulanda y Aruba dia 22 di November 2018. E protocol aki ta encera cu Aruba mester cumpli cu normanan presupuestario palabra, pero den luz di e pandemia a bay de acuerdo cu por desvia di e norma presupuestario central. E punto di salida awor ta cu e deficit financiero pa 2021 por ta mes hopi cu locual Hulanda ta duna nan sosten di likides y cu cualkier prestamo local of internacional, cu aprobacion di Conseho di Minister di Reino ta pa cubri deficitnan presupuestario. E diferencia entre e acercamento di locual ta haya nan placa (cash) y esun di entrada di gasto mester ta e punto di salida y mester haya mas splicacion den cuentanan anual di 2021.

Opinion

E UR ta mustra un deficit presupuestario realisa di 363 miyon florin pa prome mita aña di 2021. E deficit di sector colectivo den su totalidad ta 50 miyon menos cu a spera y ta suma na 313 miyon florin pa motibo di resultadonan positivo di otro entidadnan. E deficit presupuestario pa henter aña, segun e UR lo ta 862 miyon cu ta 17 porciento di e Producto Interno Bruto.

CAft ta remarca cu por spera mas entrada y menos gasto den e ultimo dos kwartaalnan di 2021, y esaki pa motibo cu economia ta recuperando mas lihe cu a spera. For di e presupuesto cu a keda aproba dia 30 di Juli ultimo a mustra cu a actualisa e calculacion di crecemento y a hisa esaki di 5.6 na 10.9 porciento. E gastonan pa e medidanan di sosten tambe a keda ahusta, den e caso aki mas abao. Ta trata aki di e areglo di FASE, di MKB, areglo di subsidio di salario y e deficit di SVB. CAft ta kere cu un ahustacion pa abao ta rasonabel.

Pa loke ta e gastonan, CAft no ta spera ningun otro prome cu e asina yama Tijdelijke Inkomensondersteuning ,TIO, esta e areglo di sosten di entrada temporario. E necesidad y urgencia di e areglo a cay afo pa motibo di recuperacion economico. Pero, e gastonan di producto y servicio ta keda atras riba presupuesto. CAft ta conseha Gobierno pa ahusta esakinan na un nivel mas abao.

AZV

Sinembargo, CAft ta constata cu Gobierno no a demostra suficiente adelanto den e reduccion di gasto di personal, defini un midimento base (nulmeting) di e maneho financiero, ni tampoco a cumpli cu e condicionnan pa reduci gastonan di AZV. Tur ta condicionnan cu Gobierno di Reino a pone como condicion. Tin poco balor informativo riba ehecucion di e medidanan pa e Plan di Maneho Reduccion di Gasto di Personal (BVP), y e analisis pa yega na e nulmeting pa Maneho Financiero no a adelanta suficientemente. CAft ta remarca cu tin poco adelanto riba e puntonan aki y consecuentemente ta duna cuater conseho na Gobierno

Consehonan

CAft ta bisa Gobierno pa cuantifica e medidanan di e BVP den e di tres UR, a base anual y relata esaki na un presupuesto multianual. Tambe mester tin mas informacion riba adelanto di e nulmeting y riba mehoracion pa maneho financiero, unda entre otro ta duna planificacion di e investigacionnan cu mester tuma luga ainda pa e analisis basico, ademas continuacion di locual parti di e investigacionnan a demostra caba.

CAft ta enfatisa cu mester yega na reduccion di 60 miyon florin di gasto di AZV pa 2021, manera cu ta e decision di Conseho di Minister di Reino riba 15 di Mei 2020 y finalmente, basa riba realisacion di e di dos UR di 2021, baha e gastonan di producto y servicio.

E ta importante cu Aruba ta maneha su gastonan y cu e Gobierno nobo ta sigui cu coreccionnan proponi den un cambio di presupuesto, pa asina por yega na un deficit mas abao na 2021, y cu debe di Pais Aruba no sigui crece innecesariamente. Cu ehecucion di e coreccionnan aki por realisa un deficit mas chikito cu locual a registra na 2020, esta 758 miyon florin.

Entradanan

E entradanan realisa pa e prome mita di 2021 ta 492 miyon florin cu ta 46 porciento di presupuesto di 2021. E ta 26 miyon mas abao cu locual a realisa den e prome mita di 2020, pero e tin di haber entre otro cu e reduccion di tarifa di belasting riba salario cu a keda introduci na principio di aña. E entradanan di belasting riba dividend y di entrada tambe a baha compara cu 2020. E realisacion mas abao di belasting basa riba entrada ta pa motibo di tardanza na SIAD pa manda e cobranza, segun CAft. Di otro banda, e cobranza pa grondbelasting tabata mas halto cu 2020, pasobra a saca esakinan mas prome compara cu aña pasa.

Den e presupuesto determina a tuma un estimacion di 12 miyon pa e entradanan for di e reduccion di 12.6 porciento riba condicion di trabao di entidadnan publico alia. For di e UR ta mustra sinembargo cu a realisa unicamente 3.6 miyon den e prome mita aña, pasobra e pagonan di entidadnan publico a cay atras. Aruba awor a ahusta e suma na 11 miyon. CAFt ta bisa cu si no tuma medida, .lo tin menos entrada di e sector aki segun cu a presupuesta. CAft ta urgi Aruba pa percura cu e entidadnan aki ta duna Gobierno e fondonan completo y na ora.

Di otro banda, un turismo cu ta mehorando ta produci un entrada inespera ta riba belasting directo y indirecto. CAft ta keda cu e proyeccion aki den e analisis di e di dos UR.

Gastonan

E realisacion di gastonan pa e prome mita aña ta suma na 864 miyon florin cu ta 47 porciento di presupuesto pa henter 2021. Esaki ta 65 miyon mas halto compara cu 2020. Motibo ta entre otro e medidanan di sosten relaciona cu e crisis di e pandemia di coronavirus. CAft ta premira cu ta bin mehoracion inespera den producto y servicio pa motibo cu no a realisa esakinan y tambe un mehoracion den e areglo di TIO ya cu no mester a ehecuta esaki, danki na mehoracion di economia. CAft a conseha ora di a traha y aproba presupuesto di 2021 pa ahusta e suma pa e dos gastonan aki mas abao. Ya caba a adapta e sumanan pa FASE, MKB, subsidio di salario y mester keda reduci nan progresivamente. Pero e deficit di AZV a keda mescos.

E ta di spera cu e reduccion den entrada di prima di AZV y e perdida di e entrada pa medio di BAZV lo ta mas abao cu a proyecta, danki na e recuperacion economico. P’esey mes CAft ta kere cu mester spera un deficit mas abao na AZV. consecuentemente, CAft ta Sali di e punto di bista cu e instruccion di reduccion di 60 miyon riba presupuesto di AZV lo keda realisa e aña aki.

Pa ta SVB, conforme e conseho na momento di a aproba presupuesto, no a inclui contribucion di Gobierno na presupuesto di SVB. Segun CAft, e ta importante cu ta mishi lo menos posibel na e reservanan propio di SVB. Esaki ta posibel si percura cu cumplimento di pagonan di prima ta mehora y cu e gastonan ta keda maneha, particularmente den luz di embehecimento.