Cu e deliberacionnan cu CAft y gobierno Hulandes andando pa evita un ‘aanwijzing’ den e simannan di reces aki, ta logico cu gobierno ta sinti e necesidad pa tene publico en general informa tocante punto di vista di gobierno di Aruba den e asunto. Loke ta deseable si ta cu ta duna mas informacion concreto, pasobra tanto e ultimo discurso nacional di nos Promer Ministro, y e aclaracion di nos ministro encarga cu Salubridad Publico, no a briya pa nan informacion concreto. Mas bien ambos a duna un relato cronologico di kico a sucede na nos isla desde cu e crisis di Covid-19 a presenta, sigui pa e actual crisis causa pa e guera na Ucrania. Loke a keda e pregunta grandi, den caso di finanzas publico y den area di salud, ta kico ta loke ta bay haci.

Pa loke ta salud publico, pa loke ta bay haci pa atende e asunto di e 60 miyon florin cu mester austeriza cada aña, segun acuerdo firma cu Hulanda, gobierno di Aruba ta bisa ainda cu nan no ta di acuerdo. Por wel di ta, pero e ta un muestra di debilidad pa firma algo pa despues keha cu bo no ta di acuerdo. Na e nivel aki bo no por actua asina. Y te awe tin dos cos cu no ta bisa. Esey ta cu keto bay tin e insistencia di varios banda cu e propuesta di 60 miyon no a origina cerca Hulanda, sino na Aruba. For di fuente confidencial basta tempo pasa Bon Dia Aruba a haya confirmacion cu e austerizacion ey, poniendo un banda e gastonan di combati Covid-19, tabata algo realizable. Ademas, den su relato anual di 2021 AZV mes ta bisa cu pa 2022 nan proyeccion di gasto ta contene e reduccion di 60 miyon florin caba, aemas di extra budget relaciona cu Covid-19. For di henter e relato ministerial por a comprende en todo caso, cu no ta bisando awor cu e austerizacion ta imposible. E ministro encarga den su relato ta enfoca mas bien riba e meta “pa Aruba yega na un cuido mas eficiente, mas efectivo y naturalmente mucho mas sostenible.” Pa esaki ta mustra riba e labor conhunto cu ta haciendo hunto cu e organisacion temporal pa preparacion di COHO, e ‘Tijdelijke Werk Organisatie’ (TWO) cu Hulanda a institui.

Tur esey ta masha bunita, tambe e logronan pa yega na colaboracion riba tereno di salud publico entre e islanan, specificamente riba tereno di operacion di e hospitalnan, pero tin varios asunto di cual no ta papia. Algo clave: kico ta e medidanan cu tin planea cu ta toca cartera di e ciudadano? Nos por a ripara cu recientemente na ultimo momento a para introduccion di e ‘eigen bijdrage’; pa inconveniencia politico? Pero finalmente, kico ta bay haci? Ta pospone e introduccion? O definitivamente no lo tin eigen bijdrage? Y si no tin esey, con si ta bay cumpli cu e acuerdo firma pa austerizacion di gasto medico? Pasobra lo tin problema; hasta den caso di un desaroyo economico bastante faborable, e crecemento di e gastonan di salud publico ta surpasa esey, den direccion di mas di 500 miyon florin pa aña. Pa 2022 AZV ta spera di tene gasto total na algun miyon mas cu na 2021, cu tabata caba na 464,7 miyon florin, cu un aporte di Pais Aruba di 6,2 miyon, pues e nivel di 500 miyon ta den porta caba…

Aumento continuo di e grupo di hende di edad, mas gasto di medicina y pa tecnologia medico, ta keda mantene un presion riba gasto. Ta anticipa cu, despues cu nos economia recupera te na un nivel poco mas halto cu 2019, e crecemento lo bay cay back na alrededor di apenas 1-2% di GDP anualmente. Con ta bay logra aña tras aña mantene e gastonan di salud publico limita na e crecemento economico, cu e beneficionan extra limita cu esey ta trece cune. E atencion actual mester concentra riba e dos fuentenan grandi di entrada, cu ta e primanan pa AZV y e BAZV. Si ta introduci un BTW na 2023, e pregunta ta si esaki ta bay produci mes o mas hopi cu e BAZV, y si acaso, cuanto mas? Ta pesey e pregunta di CAft ta na su lugar, cu a ripara cu den e presupuesto multi-anual presenta cu presupuesto 2022, ta proyecta un aumento di 160 miyon florin extra na entrada, cu introduccion di BTW. Pasobra si ta acorda un aporte proporcional pa AZV, pa reemplaza BAZV, anto esey ta implica un crecemento fuerte di entrada pa AZV desde proximo aña…? Por ta cu ta bay cera e gap cu lo tin di gasto na nivel di 500 miyon, a traves di e aumento di entrada via e BTW?

Y di e manera aki, un pregunta ta yama otro, por ehemplo: si e reemplazante di BAZV ta bay rindi tanto, por ta posible baha e porcentahe di e primanan cu empleado y empleador ta paga? Baha ‘cost of doing business’ ta un meta importante cu gobierno mes ta bisa cu tin, pues aki por ta cu tin un oportunidad pa haci Aruba mas atractivo pa inversion, local y di exterior?

Ta importante cuminza papia abiertamente di e preguntanan strategico pa nos comunidad den e proximo añanan, y no solamente cu palabra general, sin toca tera. Di esey nos a mira y tende basta caba.