Nos ta clausurando un aña special. Un aña cu na nivel mundial a trece evento negativo cu nos no a experimenta ainda despues di fin di segunda guera mundial. Pa promer biaha den mas di setenta aña tin un guera andando na un escala cu mayoria di poblacion mundial actual no a yega di mira. Y, aunke no ta trata di un guera mundial, e miedo cu e conflicto na Ucrania por escala den un berdadero guera mundial no ta parce algo imposible. Y fuera di e menaza ey, henter mundo a sinti e efectonan economico di e guera. Esaki na promer lugar ta conta pa e comsecuencianan di e guera pa mercado di energia, specificamente gas natural y petroleo. Te awe ainda na Aruba mes nos ta sinti esaki, unda na pomp di gasolin 10 florin no ta cumpra 4 litro di gasolin. Y e situacion ey por keda asina pa basta tempo, nos no sa.

Pero, e efectonan tabata riba otro tereno tambe. Prijs di combustible ta pusha prijs di transporte y ta haci tur producto cu mester di transporte pa yega na cliente mas caro. Nos isla cu ta importa tur cos a ripara esey tambe. Tambe tabatin un efecto directo riba cierto producto agricola, manera trigo, unda e transporte tranca for di Ucrania y Rusia, dos di e productornan grandi di producto agricola, a causa problema di abastecimento y naturalmente aumento di prijs.

Despues di casi un aña den e guera aki, ta dificil pa bisa algo tocante e desaroyo durante e aña entrante, sin cu ta drenta den speculacion. Nos por a mira cu en todo caso e supuesto ‘walkover’ cu e invasion Ruso lo tabata, al menos den nan vision, no a bira realidad y na e momento aki, cu diezmiles di morto civil y militar, varios ciudad y region na Ucrania practicamente destrui, no ta parce cu Rusia lo por avanza, al contrario, Ucrania cu ayudo di Merca y Union Europeo, tambe a traves di NATO, ta parce capaz pa proximamente sigui nan campaña di reconquista e teritorionan ocupa pa Rusia.

Pero e guera na Ucrania a siña nos mas. Por ehemplo, con fragil y no relevante cierto organizacion mundial ta mustra ora ta trata di conflicto arma di e indole aki, unda un miembro di Nacionnan Uni, ta pone derecho internacional un banda y ta viola integridad y soberania di otro nacion reconoci. Pa colmo, Rusia a usa su poder di veto den Conseho di Seguridad di Nacionnan Uni pa bloquea cualkier condena di su accion na e nivel ey. Pero, den e caso aki, si tabatin un condena mes, esaki realmente lo a haci diferencia den e conflicto arma? Di tur manera, ta parce cu ta para violencia solamente cu violencia.

Di tur manera, tin un bataya economico tumando lugar, cu sancion Mericano y Europeo cu ta obliga Rusia busca alternativa pa bende gas natural y petroleo. China y India ta e dos clientenan grandi di Rusia na e momento aki. “No hay mal que por bien no venga,” por bisa den e caso aki, pasobra e boycot di gas y petroleo Ruso a pone Europa temporalmente den problema di abastecimento, pero a haci tambe cu a tuma e decision strategico pa cuminza busca fuente alternativo di e productonan menciona, pero tambe a duna un empuhe grandi na inversion den forma alternativo di energia. Den e proximo decadanan Rusia ta topa un porta cera na Europa y ta corta nan acceso na tecnologia avanza. Esey nan mes a busca.

Sin embargo, e perspectiva pa e aña entrante ta keda un interogante grandi. Di un banda por mira un progreso den reconquista di su teritorio di banda di Ucrania, pero cu acercamento di un derota Ruso tambe ta aumenta e peligro di un guera na escala mayor, cu envolvimento di Merca y Union Europeo den e conflicto, cu den trasfondo e peligro di un conflicto arma cu arma nuclear. No mester yega na esey necesariamente, pero un aumento di e escala di e guera riba su mes lo ta bay tin consecuencia economico grandi na nivel mundial.

Pa Aruba, pa relaciona tur lo antes menciona cu nos situacion como isla, hopi ta keda depende di e situacion economico Mericano. Por bisa cu e guera e aña aki, a pesar di e efecto economico mundial, no a afecta economia Mericano di tal forma cu esey a afecta sector turistico na Aruba. Pero, nos no sa kico por sucede na 2023. Durante gran parti di 2022 tabatin opinion di hopi experto economico cu un recesion economico Mericano tabata pendiente, loke no a sucede, aunke no por bisa cu economia Mericano a desaroya normalmente. En todo caso, ta importante pa tene cuenta cu e posibilidad. Y si mester contempla e posibilidad, lo mester planifica pa esaki. No ta suficiente pa simplemente bisa cu ‘nos lo wak ora yega asina leu’. Den e sentido ey ta positivo cu gobierno di Aruba ta desea di tin claridad riba e ayudo financiero di Hulanda, pasobra bo no por sa nunca cu e ayudo ey por bira necesario atrobe. Nos ta apenas cuminza baha nos debenan, si tur cos bay bon na 2023; aunke nos no ta di acuerdo cu esey ta sucede a traves di ranca mas placa di pueblo envez di baha gasto. Un posible situacion internacional empeora por pospone nos recuperacion pa varios aña. Carga speranza cu algo lo no sucede no ta parce nos suficiente.