Covid19 a saca hopi di e fayonan den e sistema laboral y cumplimento cu leynan. Asina Director di SVB Edwin Jacobs a bisa Bon Dia Aruba. Companianan ta den ricibi otro subsidio di salario. Durante e ultimo dianan a habri e proceso pa aplica pa e subsidio.

A atende cu pregunta den e dianan tras di lomba pa asina por paga e trahadonan un parti di nan salario na fin di luna.

Segun SVB, ta e mesun grupo ta pidi loonsubsidie, y mas y mas doño di trabou tin menos compromiso ta cay afo. Loonsubsidie ta encera cu e doño di trabou mester cubri un parti di e salario di trahado. Sea nan no ta dispuesto pa cubri e diferencia, ta pone e trahado traha pa un salario hopi mas abou of te hasta stop e relacion di trabou cu e trahado, y ta convence nan pa bay riba FASE. “Tin hopi cos straño pasando riba mercado laboral awor aki, y no ta kita afo cu tin hopi ta traha ‘zwart,’” Edwin Jacobs a bisa. A cuminza topa cu casonan unda a stop cu e loonsubsidie, pero asina mes e trahado a sigui na trabou pero ta ricibiendo FASE como salario. Of te hasta ta asina cu algun dunado di trabou a ahusta e salarionan na nivel di FASE, cu ta 950 florin. “Den casonan asina, algun persona cu a cuminza cobra un salario di 950 florin, a prefera pa keda cu FASE, en bes di bay traha pa gana 950 florin.”

Palabracion Subsidio di Salario

E palabracion di loonsubsidie tabata entre Gobierno, dunado di trabou y sindicatonan, cu den caso cu un compania no tin produccion, y e omzet ta cero (0), e doño di trabou por baha e salario na 60 porciento di salario y di biaha ta haya subsidio di 100 porciento di e 60 porciento ey. Locual a ripara cu hopi compania ta uza e palabracion ey como excuus pa laga trahado sigui traha su orario completo y pag’e 60 porciento. E intencion tabata cu pa e 60 porciento di salario, e trahado mester cumpli cu menos ora di trabou tambe. Pues a cambio di e salario mas abou, e trahado mester haya oranan bek. E oranan liber aki ta compensa e perdida di entrada. “Ora e luga tabata sera por a pidi e trahado pa duna un man pa drecha luga, sigui un curso di capacitacion y algo similar, na un balor di 60 porciento. Pero door di e situacion cu surgi, algun doño di trabou a djis exigi nan trahadonan cumpli cu e 8 ora di trabou pero na e 60 porciento. Y esey no tabata e idea.”

SVB a bisa cu e instancia ta ricibi e reclamonan, pero no por mete den relacion laboral. Locual SVB mester haci ta percura pa e placa yega unda e mester yega. Jacobs no ta exclui e posibilidad cu algun compania ta saca bentaha di trahado. “Pero, no ta asina cu trahadonan a perde nan derecho. Despues cu e pandemia pasa, cu trahadonan por pidi compensacion pa locual nan a perde. Tin un caso hopi trempan cu a tuma luga na Amsterdam, unda un trahado a

Falta di cumplimento

Tin diferente caso, unda dunadonan no a cumpli cu nan obligacion, y inscribi nan trahadonan na SVB. Y e ley di subsidio ta exigi cu e trahadonan cu ta bin na remarca pa e subsidio di salario, ta esnan cu ta inscribi prome cu 15 di Maart. Algun dunado di trabou a core bin inscribi nan trahadonan cu forsa retroactivo, te na Januari, pero e realidad ta keda cu e trahado ey nunca mas ta bin na remarca pa subsidio. E fecha ta keda 15 di Maart. Y e doño di trabou a perhudica e trahado. Pues si no a paga e trahado, e ultimo tin suficiente argumento pa entama caso contra su dunado di trabou pa incumplimento. Si e trahado tabata inscribi manera ley ta exigi, e trahado cu diripiente mester a sobrevivi cu 950 florin di FASE, en bes di por ehempel 2500 florin cu ta e 60 porciento di su salario. Un trahado asina tin e derecho pa bay Corte y exigi pa haya compensacion pa e diferencia. “Na final di dia tabata e dunado di trabou no a cumpli cu ley. Y ta hopi caso. Den e dianan aki cu tin aplicacion pa e subsidio, nos ta bolbe tende di casonan asina. Y ta tira culpa riba SVB.”

Pero tambe tin otro caso unda dunadonan di trabou ta registra nan trahado berdad na SVB, pero a sigura nan pa un salario minimo, mientras cu e salario real ta 3 a 4 mil florin. “Kico ta pasa e ora? Awor e trahado ta ricibi 60 porciento di 1800 florin. Mi no ta kita afo cu despues di e pandemia cu e trahado por demanda e pago real di su trabou. E doño di trabou lo ta mal para.”

Miho colaboracion interdepartamental

E pregunta ta con SVB no ta controla si e salarionan ta cuadra cu locual ta registra. E obligacion di e dunado di trabou ta pa percura pa duna e datonan corecto, ken ta e trahado y e sueldo. SVB anualmente ta controla cierto sectornan, pero dificilmente por controla tur 3600 dunado di trabou, segun Jacobs. “E ta tuma hopi tempo.”

Pero locual si a bira cla pa SVB ta cu e pandemia a saca yen di asunto dilanti cu tabata desconoci. Hopi situacion straño a manifesta y p’esey mester probecha di e datonan nobo aki pa cambia e rumbo di e falta di incumplimento di ley. Na e momento aki hopi ta haci sacrificio y no por ta asina cu e normal bieu lo bolbe.

Pa percura cu e proceso laboral y e cumplimento di ley, entre otro e seguro di trabou, ta departamentonan di Gobierno mester eherce miho control. “Un di e asuntonan cu e pandemia aki a duna un empuhe grandi ta tumba muraya entre departamentonan.” Segun Jacobs Departamentonan kizas semper kier a traha cu otro, pero no a logra yega eynan pa sea responsabilidad diario of otro motibo. Pero awor aki a nota con por ehempel Departamento di Impuesto ta traha hopi cerca cu SVB pa e subsidio di salario. E intercambio di informacion ta alentado. E ta habri un espacio di control hopi fuerte. Por ehempel pa por ricibi e siguiente subsidio di salario, e dunado di trabou mester tin control mesora di Departamento di Impuesto. Asina aki nos por a logra intercambia informacion. “Asina tabatin caso cu a ripara cu un compania ta bin busca subsidio di salario pa cinco trahado, pero ora di entrega pago di obligacionnan legal na SIAD, ta haci esaki solamente pa dos trahado.” E pandemia a forsa departamentonan pa haci mas nan esfuerso y consecuentemente lo tin un control mas fuerte y amplio cu ta bay garantisa cu e cumplimento cu ley di impuesto ta mehora.

SVB no ta envolvi den e pago di FASE, y solamente ta encarga pa controla cu e trahado no ta cobra tanto FASE y ta ricibi subsidio di salario, of cu dunadonan di trabou ta aplica pa e sosten di Negoshi Chikito y Mediano (MKB) pero ta aplica pa FASE pa trahado independiente. SVB no ta den e evaluacion ken ta bin na remarca pa FASE.

Mientrastanto, SVB a tuma nota di tn caso unda un compania grandi a ofrece pakete di retiro na trahadonan, pero a cambio nan mester a firma pa e subsidio di salario. Algun trahado a haya nan mes ta firma. A puntra Sr Jacobs riba e caso specifico aki, y el a bisa cu segun ley, e no por comenta riba casonan individual. Pero en todo caso ta familiar cu e situacion y a cuminza tuma paso. E exigencia di ofrece pakete uzando e subsidio di salario ta contra ley, y SVB tin e herment pa cobra e placa bek y entrega keho na Ministerio Publico. “Lamentablemente nos ta haya nos mes cu mas caso asina. Tin mas compania a haci mescos. E trahadonan no tin e medio financiero pa bay Corte. Tin un necesidad pa un Corte Laboral cu acceso facil pa e trahado,” Jacobs a bisa Bon Dia Aruba.