Tin forma pa mehora logistica pa amplia mercado di importacion y hasta baha gasto, na interes di siguridad di cuminda. Pero pa yega asina leu, Gobierno mester traha riba e burocracia y permisologia. Den otro palabra, si kier sector priva innova, sector publico tambe mester innova y agilisa.

Esey ta opinion di sr. Hubert Dirks, Director di Compra NV, cu ta un di e importadonan mas grandi di Aruba.

Bon Dia Aruba a tene un combersacion amplio cu Sr. Dirks riba temanan manera diversificacion di mercado, reto y oportunidad, particularmente den luz di e guera comercial global cu ta resultado di tarifanan impone pa Presidente Trump. Un guera comercial cu ta escalando specialmente entre Merca cu China, cu tarifanan di 245 porciento riba producto Chines y cancelacion na grandi di compra di producto Mericano di parti di e pais Asiatico.

Ta for di hopi tempo caba, Compra y otro, ta buscando forma pa expande e mercado Sur Americano pa busca comestible pa consumo local. Poco poco por mira mas producto, particularmente Colombiano den supermercadonan. Berdura y fruta fresco di Colombia sinembargo ta keda un reto, aunke cu awor por ehempel PriceSmart tin cargacion directamente for di Republica Dominicana, cada dos siman.

“Sinembargo, te ainda Aruba no ta permiti pa importa carni di Colombia. Nos ta busca carni di baca, galiña y porco di Brazil. Pero no di Colombia cu ta mas cerca,” Dirks a bisa. “Esaki, mientras cu Corsou y hasta Boneiro cu ta parti di Hulanda si a permiti importacion di carni Colombiano.”

Na Aruba ta keda e maneho cu unicamente ta importa carni for di paisnan cu Merca y Union Europeo ta acredita como sigur. “E argumento ta cu Aruba ta sigui guia di Union Europeo cu no ta accepta carni Colombiano.” Segun Dirks, e ta un decision hopi facil pa motibo cu e otro forma inspectornan di Aruba mes lo mester bay controla mataderonan na Colombia. Importacion di carni, particularmente galiña, sigui pa carni di baca y despues porco ta producto di consumo grandi na Aruba. Y aunke ta un comodidad caro, cumpra carni na Colombia lo sali mas barata pa motibo di e gasto menos di transporte, sigur compara cu esun cu ta bin di Brazil. “Tin hende ta cuestiona e calidad di carni compara cu Brazil, pero ta cuestion di smaak.”

Carga regular

Na e momentonan aki, Aruba ta ricibi container for di Merca (Miami) y Hulanda a base regular. Cu introduccion di tarifanan halto, e carga di Merca lo bira mas caro, pa motibo cu labor ta bira mas caro y e transporte tambe. “E ta un efecto inflatorio, cu ta refleha riba tur cos y e ta sosodiendo caba.” Compra por ehempel por bisa cu productonan di Proctor & Gamble lo aumenta.

E reto di Colombia ta keda e transporte regular. “Por ehempel, berdura no ta un producto cu por bestel y por djis sinta warda riba dje. Nos no tin un transport, un barco cu ta bin semanalmente for di Colombia pa trece e productonan aki.” Y logra un transporte semanal no mester ta dificil. Dirks mes tabata den combersacion cu Gobierno anterior pa yega na un plan cu no solamente ta contribui na un prijs atractivo, pero cu tambe ta contribui na siguridad di cuminda. “Merca ta 2800 kilometer di Aruba. Baranquilla of Cartagena ta rond di 700.”

Dirks a sigui splica cu a papia di un bapor cu no mester ta hopi grandi y ta un asina yama ‘roll on-roll off,’ cu por transporta 30 pa 40 container pa biaha. “Si e barco por transporta pasahero tambe, e ta nifica un posiblidad pa carga semanal di Colombia. E ora por haya un fluho semanal di fruta y berdura pareu cu esun di Merca. Y si uno cay afo, semper tin e otro.” Minister di Economia mr. Geoffrey Wever tin henter e plan, elabora hunto cu dr. Raffy Kock, cu a costa 25 mil florin y Dirks no ta mira pakico no por sigui cu su ehecucion. “Ta productonan cu por bin directamente pa consumidor via un mercado popular na Playa, cu por nifica un reduccion di 40 porciento di e prijs actual pa berdura y fruta. “Minister Wever tin e estudio di factibilidad aki, incluyendo e visualisacion di e plan.”

Pero pa realisa esaki, Hubert Dirks ta urgi e Minister pa pone e pechi di hurista un banda, y acerca e tema como empresario pa mira kico por awor aki caba, kico mester cambia pa realisa un proyecto asina cu ta di vital importancia pa comunidad. Importante awor aki ta pa Aruba tin hende cu ta maneha e pais cu por anticipa, mira cua ta e indicadonan economico y tuma decision mas lihe posibel pa contraaresta efectonan negativo di un economia global cu ta turbulento. “Goberna ta mira pa dilanti y no keda mira den pasado.”

Y un forma pa yega na un maneho economico cu ta responde na retonan, ta pa por fin institui un comision publico cu ta percura pa tur e permisonan y rekesitonan necesario pa un actividad empresarial. Den pasado, tabatin intento pa facilita e proceso, entre otro pa medio di Arina. Sinembargo, Arina tabata maneha e procesonan cu tabata cay bou di e Ministerio pa Asuntonan Economico so. Dirks, basa riba un idea di mr. David Kock, ta argumenta cu pa realmente pusha Aruba na un nivel economico mas halto mester di un ‘one stop shop’ real unda DOW, DIP, Salud Publico y tur otro instancia mara na permisonan pa negoshi ta traha hunto, den forma transparente, habri, cu ta trece eficiencia. Pasobra manera e proceso ta awor aki, e ta crea frustracion cu servicio publico, perdida di tempo y finalmente perdida di inversion den un economia cu mester sigui innova y diversifica.