editorial.jpg

Recientemente nos por a observa un alegria den circulonan gubernamental pa e echo cu Aruba a aparece na di tres luga den credit rating den Caribe. Dilanti Aruba cu su rating di BBB-  (di Standard & Poor’s) ta aparece Cayman Islands y Bermuda, e dos unico paisnan den region cu un rating  di categoria A. Cayman cu un rating di Aa3 di Fitch; Bermuda cu un A+ rating di Standard & Poor’s actualmente. Fuera di Aruba, ta Montserrat ta e unico pais cu tin un rating di BBB-; Surinam na di cinco luga cu un BB-. Ta sigui Republica Dominicana. 

Motibo realmente pa alegria? Den nos opinion, no. Si nos bay bek algun aña y check e score cu e paisnan den top actualmente tin, nos por ripara loke a tuma luga den ultimo mita decada cu economia den Caribe. Cayman Islands  ta mantene un rating di Aa3 di Moody’s y Fitch pa varios aña caba. Bermuda tin un AA- cerca Fitch desde 2013 y tin actualmente un A1 cerca Moody’s y un A+ cerca Standard & Poor’s.

Aruba anto ta habri e rij di pais cu tin un score di BBB bay abao. Pero esey ta un prestacion extraordinario? No si nos tira un bista riba pasado recien. Na 2010 ainda Aruba tabatin un rating di A-/A-2 cu S & P, cual a baha pa BBB+ na 2013. Loke a hunga un papel importante den e downgrading aki tabata e ceramento di e refineria y e perspectivanan menos faborabel di finanzas publico. Igualmente pa Fitch tambe Aruba su rating a baha; na juli 2014 a bin un downgrading di parti di Fitch pa BBB-, principalmente tumando na cuenta cu e refineria di Valero a sigui sin opera. Ta importante pa balora kico e status di BBBminus ta significa. Den publicacion di e tempo ey nos por lesa textualmente:” Fitch Ratings lowered its debt ratings on Aruba to the brink of junk status, citing the negative impact of recurring suspensions of Valero Energy Corp.’s refinery operations on the Caribbean island’s growth.(Wall Street Journal, 23 juli 2014). Pa comprende bon: un rating di ‘BB’ ta ser considera ‘junk’, cu su consecuencianan pa ora bay fia placa riba mercado internacional, unda ta exigi un interes mas halto pa e prestamonan cu por obtene.

Na 2016 Aruba ta keto bay na un rating di BBB, solamente cu e ‘outlook’ ta + en bes di -. Cu Aruba ta clasifica na di tres luga den Caribe den credit rating no ta tanto debi na nos logronan, sino mas bien na e golpinan economico cu mayoria di pais den region a sufri den e ultimo añanan. Den e caso di e dos paisnan den top, Cayman Islands y Bermuda, nan tambe a pasa den tempo menos bon, unda Bermuda por ehemplo a sufri un caida den GDP di 13.85% entre 2008 y 2012. Desempleo bao hubentud na 2012 tabata na 36%, indicando cu hasta e paisnan miho para den region tabatin nan problemanan. Cayman Islands ta miho para, cu un relacion di debe cu GDP di solamente 19.5%, un mehoracion ademas compara cu e punto mas halto di su debe di 24.5% na 2011. Bermuda tabatin un debe compara cu GDP di 38.8% na 2014, cu ta hopi faborabel compara cu e mas di 80% di Aruba, cu ta e siguiente riba e ranking menciona. 

Mester bisa cu nan bon prestacion cada biaha ta keda relaciona cu e lasonan cu Reino Uni, cu ta percura pa un tipo di supervision riba distancia, pero cu pa e agencianan internacional di credit rating ta importante. Pa loke ta Aruba, nos por mira den e ultimo añanan cu ta haci mencion cada biaha di e hecho cu Aruba ta pertenece na Reino Hulandes, y ta considera e supervision di parti di Reino un garantia hopi importante. Esaki nos por observa tambe den e relato di Fitch di 2015 unda ta referi na e institucion di CFT den e caso di special di Aruba, cu tabata tumando luga den e dianan ey (protocol di 2 mei 2015). En todo caso por bisa cu felizmente Aruba no a sigui cay den rating, loke tin hopi di haci cu e intervencion Hulandes na 2014 y despues.

Concluyendo nos por bisa cu Aruba ta casi  “el tuerto en el país de los ciegos” siendo un di e cuatro paisnan so den nos region cu no ta den ‘junk territory’. Cu nos corelacion entre GDP y debe publico keto bay den zona di peligro directo, nos no tin mucho di gaba y vigilancia estricto riba situacion financiero di gobierno ta absolutamente necesario. Si nos djis compara cu e lidernan Cayman Islands y Bermuda, unda cu nan tur dos tin nan debe bao un nivel di 40% di GDP, a pesar cu nan tambe a pasa den e crisis economico mundial di 2008 pa awe, nos no mester haci tanto buya tocante nos di tres luga, pasobra nos no ta luci eynan como e ultimo di e bonnan, sino mas bien como prome di e malonan.