editorial 2_15_1.jpg

Recientemente director di Banco di Seguro Social (SVb) a duna di conoce e cifranan mas reciente di ausencia na trabao pa motibo di enfermedad (AO). Esaki  tanto pa sector priva como sector publico.  Remarcabel ta e diferencia grandi existente pa hopi aña entre sector publico  y priva. Practicamente por bisa cu AO ta tres biaha mas halto den sector publico cu den sector priva. Esey ta si nos laga e sector di enseñanza afo. Den e parti di sector publico aki aparentemente tin un situacion mas parecido na esun di sector priva, y ta haci cu e cifranan pa sector publico ta drecha bastante ora conta e maestro y docentenan aden.

Ta facil pa simplemente husga e empleado publico duro y exigi cu ta bin un control mas severo na pia di trabao. Esey riba su mes no ta bay resolve e problema. Si ta kere cu e problema ta nada mas cu e ambtenaar ta en berdad igual na e caricatura cu hopi di nos tin di nan, esey no ta asina.  Ta berdad cu rond mundo empleado publico ta obheto di un cantidad infinito di chiste, tur basa riba e idea cu ‘ambtenaar’ significa ‘no traha’. Of, ora hende ta cansa di tur e tramitenan incomprendibel cu tin na gobierno, nan ta sclama cu e definicion di un empleado publico ta ‘un persona cu pa cada solucion sa un problema…’ Pero tur esey no ta yuda pa haya miho comprension di e asunto.

Cu tin un problema serio ta sigur. Imposibel cu ausencia den sector priva ta asina abao, bao di e nivel averahe na mundo, anto den sector publico e ta asina halto. Ban supone cu den tur dos ta traha hende serio y menos serio den mesun proporcion cu den sector priva. Kico ta e cosnan cu posiblemente ta haci un diferencia? Pa cuminsa, e sistema di notifica den sector priva ta mas estricto cu na gobierno. Un motibo masha simpel ta cu e dunado di trabao den sector priva mester cuida su placa y por lo tanto ta exigi cu su trahadonan tambe ta cumpli. Si no ta asina, ta tuma medida inmediatamente. Esaki tambe pasobra un trahado no na trabao ta significa parti di trabao cu ta keda sin haci, of mester paga hende extra pa reemplasa nan inmediatamente. Di berdad den esaki no tin espacio pa wega.

Na gobierno esey ta otro. Un persona ausente lo ser reemplasa, si su trabao ta indispensabel, pa un colega cu ta laga un otro trabao para pa haci esaki. Pero loke ta sucede hopi tambe cu simplemente no ta haci e trabao te ora e persona bolbe. E empleado no tin ningun beneficio cu traha, pasobra ningun bonus ta core peligro.  Anto no ta haci diferencia si e keda cas dos of tres siman. Den enseñanza e presion riba e maestro ta hopi grandi  – ta su muchanan ta keda sin les of mester haya les di un hende straño – y por mira cu ey aparentemente ta haci mas esfuerso pa bolbe na trabao mas rapido.

Pero, den e departamentonan di gobierno mes, kico mas por tin di negativo cu ta haci cu hende no tin tanto pura pa bay traha atrobe? E ambiente pero kico exactamente di esey? Nos por observa cu empleado publico ta avisa malo mas, pero pa periodo mas cortico, loke ta indica cu no ta trata di enfermedad serio. Ta parce cu aki mas bien e gana di ta na trabao no t’ey. Esey por ta relaciona cu aspecto di ambiente cu ta haci cu ta purba no yega trabao. Pa tur claridad: tambe den gobierno tin hopi hende cu curason pa traha pero cu ta cunsumi tur dia cu e manera anticua con trabao ta organisa. Y ta parce cu nunca mas ta bin un cambio pa pone e departamento cu dos pia den e siglo aki. Semper tin falta di cos di trabao, sea ta computer of programa mas avansa, of edificio adecua, etc. Esaki ta producto tambe di e hecho cu casi tur placa ta bay na salario y prima social y di pension. 

Banda di esaki tin e desastre di e sistema di evalua y balora trabao di empleado publico, unda e fayonan den e sistema ta duna oportunidad na faboritismo politico. Pone banda di esaki e presion pa haci cos no manera mester, pero manera cu e mandatario di turno kier, hasta si esey ta significa dobla ley. Pone acerca tambe e problema di esnan nombra politicamente pero cu realmente no tin trabao y nos por cuminsa mira un ambiente di trabao, cu ta demotiva enormemente. Esey no ta hustifica cu nan no mester traha, pasobra ta paga nan.

Cu e sistema deficiente di registra y sanciona mal conducta den gobernacion, cu ta laga demasiado espacio pa burla e sistema, ta causa e situacion di awe.  Ta tipico tambe cu despues di e anuncio di SVb no a tende ningun comentario di ningun ministro o hefe di departamento riba e publicacion. E ta keda un tema cu niun hende kier toca, pero ta nos ta paga si.