8april, NP, JZP (2).jpg

Relaciona cu comentarionan riba Facebook tocante e caso unda un tata a spuit diferente edificio buscando atencion di autoridad pa caso di abuso sexual di dos yiu muhe, Bon Dia Aruba a entrevista Jeugd en Zeden Politie (JZP). Hopi hende a comenta cu na Aruba nada ta wordo haci y tambe a cuestiona tardansa pa trata e caso. Eric Lake hefe di JZP a splica Bon Dia Aruba con e trabou di JZP ta hinca den otro indicando cu ta hopi trabou tin riba e isla chikito aki cu ta crea tardansa, pero tur caso ta wordo investiga.

Pa loke ta e caso particular di e meneer Sr. Lake a bisa cu ya masha hopi a wordo haci riba e caso, enfatisando cu tur caso cu yega cerca nan ta wordo investiga los for di e cantidad di prueba cu yega cun’e. “Nos a yega basta leu cu e caso aki pero ainda Ministerio Publico tin cierto pregunta nan y pues nos ta haciendo locual cu Ministerio Publico ta pidi.” El a sigui splica: “Cuestion ta cu ora cu un keho wordo duna contra di un sospechoso, nos tin di investiga si di berdad el a comete e hecho. Pasobra mester wak si ta berdad locual cu ta wordo bisa, pasobra Ministerio Publico no ta duna bo autorisacion pa yega cera un hende sin mas, basa riba declaracion di un hende. P’esey nos ta haci investigacion scucha tur hende pa haya echo y circunstancia pa  completa un  proces-verbaal’. Ministerio Publico ta dicidi despues cu e haya tur esaki si tin un hecho castigabel a wordo comete y con leu e persona a comete e hecho aki pa despues Ministerio Publico pidi castigo anto hues ta dicidi si e persona ta wordo castiga si of no.”

Tardansa den casonan

Pa loke ta e tempo cu e meneer tin ta warda a puntra Sr. Lake si esaki ta un tempo normal. El a splica cu ta normal pa un caso tarda mas cu e otro pasobra pa un isla chikito tin basta caso ta drenta. Tambe cu ta pone prioridad na otro casonan por ehempel si e victima ta biba hunto cu e sospechoso den un cas. Ora cu ta papia di casonan cu ta drenta JZP mester pensa riba casonan di hobennan haya cu arma di candela, hobennan cu a hinca otro cu cuchiu, hobennan cu a bati otro den gang, mayornan cu bati nan yiu, casonan di abuso sexual. “Cosnan masha pisa sa drenta aki nan, pues nos ta pone prioridad riba cierto casonan.”

Mester tene cuenta tambe cu na Ministerio Publico e fiscalnan no ta haya un of dos caso pa dia, nan ta haya caso di tur departamento di polis. Nan ta haya di trafico, di recherche, di JZP, di droga entre otro, pues ta masha hopi caso mes. “Anto nan tin di lesa tur e cosnan ey. Pasobra e codigo penal ta duna bo e derecho di haci keho berdad pero esey no ta  implica cu bo a haci keho awe anto cu mañan caba un hende ta wordo deteni.” Si bo tin prueba palpable y testigonan ocular cu ta bisa cu e cos ey a pasa y mi mes a mira e cos ey pasa, e ora bo ta traha mas facil. “Cu un caso ta di abuso sexual no necesariamente kiermen cu e ta bay tuma mas largo. Mester tene cuenta cu mester tuma interogacion den studio / interogacion graba cu video. Muchanan cu ta bou di edad di 12 aña mester tuma un interogacion pa medio di  video di nan specialmente ora ta trata un caso di moralidad. Despues mester pone locual cu a wordo graba riba papel pa duna officier lesa, officier por bisa pa puntra cierto pregunta of si mester mas hende entre otro, nan ta duna instruccion. Pero mientras cu ta haciendo e investigacion aki ta drenta 2, 4, 6 otro caso mas cu ta exigi pa por cuminsa cun’e di biaha pasobra nan a  detene e hende,” Sr. Lake a splica. Asina mustrando cu e ta complica. Tin casonan ta bay lihe y tin casonan cu e pruebanan ta asina tiki, cu officier probablemente ta bisa cu e no ta autorisa pa detene e persona ainda. Pasobra si no por prueba cu e persona a haci e hecho castigabel ta laga e persona bay. “E ora ta miho warda un tiki sigui busca, pa bo ta miho para den bo sapato.”

Hende aki na Aruba no ta lesa ley, nan ta dies asumi cos anto nan kier pa bo traha riba e speed cu nan ta gusta. No na e speed cu abo por. “Ta un Jeugd en Zeden Politie tin na Aruba y ta 6 persona pa full e isla aki. Y ta demasiado cos ta pasa riba un isla y diariamente tin casonan di bringamento na porta di scol, un menasa, muchanan cu ta horta celular di otro, bringa den gang, mayornan ta yega JZP pasobra yiunan ta horta nan pertenencianan, nan kier bo papia cu yiu pasobra yiu ta bebe alcohol, papia palabra malo, huma marihuana entre otro.”

Traha a base di ley

Ami lo kier yuda tur hende na e speed cu nan kier pero e no ta posibel, mi tin 40 aña ta traha. Hendenan no mester perde speransa pasobra Ministerio Publico y polis no tin poder pa detene hende manera cu haya ta bon a menos cu bin haya e persona ta comete e echo castigabel den accion (op heterdaad). Pasobra si ta  despues di e echo cu ta busca detencion (buiten heterdaad) mester permiso pa detencion, Sr. Lake a splica. E ora por imagina cu un caso di abuso sexual hopi biaha ta dos personanan envolvi so sa, pues recherche mester haci hopi trabou pa saca afo kico a pasa. Teniendo na cuenta cu hopi biaha un ta bisa kico a pasa y e otro ta bisa cu esey no a pasa, pues e ora e caso no ta bay niun caminda. Tambe Sr. Lake a splica cu si detene un persona pa hopi tempo pendiente prueba y no haya esakinan, e persona por bay asina leu di lanta un caso di daño perhuicio.

Terminando Sr. Lake a bisa  p’esey ta cauteloso ora cu ta detene un hende. Libertad di un hende ta su derecho constitucional y bo no por kita esey sin mas. Un sospechoso tin hopi derecho tambe, pasobra mester bise cu e tin derecho pa no contesta pregunta haci na su persona y e tin derecho di pidi asistencia di un abogado. Pues e por nenga di declara cuanto cu e kier, y no por haci’e nada. “Tanten cu no por prueba un hecho, e persona ta keda liber di culpa”, El a termina bisando.