Recientemente e Comision Nacional pa implementacion di e ruta pa logra desaroyo sostenible, formula den e 17 obhetivonan di Nacionnan Uni, a cuminsa sali den publicidad pa comunidad cera conoci cu nan trabao. Un bon decision pasobra lo mester di cooperacion amplio y practicamente den tur sector di comunidad. Parti importante pa divulga conocemento di e trabao aki ta a traves di prensa.

Di nos banda lo duna semper tur cooperacion, pa motibonan obvio. Pero como prensa nos trabao ta bay mas leu. Den e mundo aki ningun trabao ta perfecto y den e caso aki por imagina cu e trabao no lo cana di un manera ideal. Ta trabao di prensa pa señala esaki, no pa critica so, sino pa fungi como un estimulo pa logra e cooperacion necesario. Tumando nos trabao na serio, den pasado reciente caba Bon Dia Aruba a publica un serie di comentario den e Editorial aki di e metanan mas importante di e 17 proponi. Na su debido tiempo lo nos considera renoba e aporte aki, pa e discusion cu mester tuma lugar den comunidad, pa por logra un debate mas al caso posible.

Ta grato tambe cu otro instancia manera Algemene Rekenkamer ta dedicando atencion na e asunto aki, y a publica un rapport cu varios punto critico pa loke ta e proceso mes cu mester bay tuma lugar. Nos ta kere cu aki nan a toca un punto importante pasobra si e proceso mes no ta bon organisa, e resultadonan lo ta menos tambe. Un di e puntonan importante cu ta concerni gobernacion mes, ta e necesidad di por conta cu bon cooperacion di e entidadnan gubernamental mes. Esaki ta parce algo masha logico, pero den practica e no ta. Pakico no? Pasobra nunca nos gobernacion tabata orienta explicitamente riba su tarea informativo. Pa hopi aña, y den cierto caso te awe, ta reina e pensamento cu informacion na publico no tin prioridad. Es mas, si nos mira e reaccion ora nos como prensa ta busca informacion, mesora tur hende ta bira nervioso y ta cuminsa bisa cu “nos no ta autorisa pa duna nada; bay papia na despacho di e ministro.’

Awor, bon, nos ta comprende cu tradicionalmente ta reina un cierto temor, o mehor dicho teror, pa prensa y publico haya sa cualkier detaye di den gobernacion cu e mandatario di turno ta considera ‘secreto di estado’. Esaki no solamente ta dificulta trabao di prensa, pero a lo largo ta haci cu den hopi departamento no ta existi un cultura di duna informacion na publico di propio iniciativa, cu consecuencia cu no tin un plan permanente di produccion di dato y estadistica.

Ora mester haci un trabao extraordinario, manera den e caso di un comision cu ta implementa e plan di e 17 metanan ‘SDG’ lo topa cu hopi ‘blank spots’ den e informacion rekeri pa por sigui traha. Di otro banda, si e departamentonan concerni cuminsa traha pa cumpli cu e necesidad aki, nan por haci esaki bira algo permanente, di manera cu den e añanan siguiente e informacion, ademas actualisa, ta keda disponible. Asina ta haci un aporte tambe na mehoracion di informacion structuralmente disponible, loke ta mehora e condicionnan pa maneho di e departamento concerni bira mas efectivo. Ta di spera anto cu e vision aki riba mehoracion di dato disponible por stimula e departamentonan pa no haci algo solamente pa cumpli o complace otro, sino pa mehora trabao propio.

Otro punto cu ta bin dilanti rapidamente ta e establecimento di prioridad. Aki nos pensamento ta bay inmediatamente den direccion di nos recursonan natural cu ta hunga un papel clave den e posibilidadnan pa desaroyo sano y sostenible den futuro. Primordial ta aki e strategia pa cu uso di e terenonan disponible pa e diferente necesidadnan cu tin. Formulacion di un Plan di Ordenamento Teritorial (Ruimtelijk Ontwikkelings Plan; ROP) ta necesario, pero no ta algo cu por dicidi prome cu pasa den e ehercicio di e analisis di desaroyo sostenible aki, sino mas bien na final di esaki. Nos tin miedo cu den e implementacion di e analisis ta traha net pa robes, den e sentido cu pa un gran parti di e area disponible ya decisionnan clave a tuma lugar, no discuti cu comunidad ni cu otro interesadonan, manera e organisacionnan cu ta trahando riba e tereno di desaroyo teritorial. Ta keda preocupa nos cu, a pesar cu ta obvio cu no por keda permiti mineria abierto, na superficie, cu ta daña nos paisahe pa semper, cu tanto nos tin mester pa nos ‘core business’ cu ta turismo, te ainda no ta existi claridad con ta bay cambia di cobamento di santo y piedra, pa importacion di e materialnan necesario pa construccion.

Tin hopi mas di e tipo di decision strategico cu mester tuma, ora ta papia di desaroyo sostenibel, y nos tin asina hopi cos cu no ta sostenible, manera un refineria tambe, cu ‘cueste lo que cueste’ ta tene e speransa bibo cu algun dia nos ta bay continua cu e tipo di industria dañino aki.Desaroyo sostenible ta hustamente cu no ta mira solamente e ganashi a corto plazo, sino mas bien e beneficionan a largo plazo. Lamentablemente, no tur hende ta comparti e pensamento aki.