Nos minister presidente ta bay riba un gira “pa haci un ultimo intento pa salba e refineria”. Segun e comunicado di prensa, ta bay bishita entre otro State Department y OFAC pa purba logra algo ainda pa reapertura di e refineria. Hipocresia? Of un biahe util cu por resulta den algo? Mesora a bin reaccion di un di e parlamentarionan di oposicion, e ex-ministro encarga cu energia, cu ta mustra riba e hecho cu den e plan strategico economico nobo pa 2019 – 2022 no ta ni toca e tema di e refineria. Esey e apreciable parlamentario ta haya malo, pasobra e semper a bringa pa e refineria keda habri. Esey ta su bon derecho, pero esaki segun nos ta carece naturalmente di cualkier tipo di realismo. Pero e tin razon den e sentido cu si bo no ta contempla e refineria den bo plan di desaroyo economico pa e proximo añanan, anto kico ta e sentido pa ‘haci un ultimo intento’? No ta miho anto pa papia ‘loud and clear’ y bisa Aruba den cual direccion nos lo bay?

Den e sentido aki nos tampoco ta comprende kico ta e importancia di e biahe aki, sigur pa usa palabra asina pisa di ‘mustra riba importancia’ cu e refineria lo tin pa nos economia. Ademas, kico State Department y OFAC ta bay haci awor ainda pa rebiba e proyecto di e upgrader? No ta algun tempo pasa caba cu a bay Merca pa papia caba cu OFAC y a bolbe cu un aire di triunfalismo cu un excepcion riba e prohibicion di haci negoshi cu Pdvsa (e famoso license 7-A) cu supuestamente lo tabata e documento ‘magico’ pa pone e asunto di e refineria cana? Poco dia despues a bin e golpi, ora a haya sa cu e dirigencia nobo di PDV Holding y su subsidiarionan na Merca, cu a pasa pa man di Guaido y su hendenan, no tin ningun intencion cu e proyecto na Aruba. Hasta nan a bin cu e noticia di e suma grandi di placa cu a somenta den e proyecto, loke realmente ta sclama pa un investigacion profundo. Sin embargo, nos no sa si e suma ey a somenta aki o na otro pais, o den trafico financiero entre pais, pues laga nos abstene di un opinion te cu bin claridad riba e asunto aki.

E motibo principal pa cual nos ta haya cu henter e asina yama ‘ultimo intento’ aki no ta necesario, ta pasobra e problema no ta un problema di awe, cu por resolve kitando e obstaculonan cu apenas a surgi fin di aña pasa, y mas ainda den e prome lunanan di e aña aki. E problema no tabata e sancionnan, pasobra tin e posibilidad pa e entidadnan Mericano dentro di e consorcio Citgo/Pdvsa opera y transferi fondonan necesario entre nan. Nunca tabata e idea di e sancionnan cu e parti Mericano lo a sufri. Pero, e punto ta cu e proyecto na Aruba ta un caso apart. Pa cuminsa caba pasobra e ta un proyecto tramita cu gobierno Chavista, cu no ta preocupa pa laga e parlamento aproba e cosnan cu gobierno ta haci, cu pa ley mester aprobacion di Asamblea Nacional, e asamblea cu Guaido ta presidi. Anto awor nos mester spera di Guaido pa aproba un proyecto cu nunca a pasa su parlamento pa aprobacion? Claro cu e no tin ningun prioridad pa nan!

Pero esey no ta tur. Manera bisa anteriormente, e refineria no ta un problema di ultimo tempo. Ya ta mas di 6 aña pasa cu el a cera su porta y e tempo ey caba e tabata un refineria manca, cu tabata produci solamente loke ta yama ‘intermediate feedstocks’. Es decir, producto semi-acaba cu mester un proceso mas den un refineria completo. Awor ni pa esey e no ta sirbi mas, a menos cu hinca mas di 2.000 miyon dollar aden. E otro opcion, un upgrader manera Venezuela mes tin cuatro instala, no lo bira realidad tampoco, esey nos por comprende for di actitud di e futuro gobierno di e pais.

Conclusion: gobierno a haci bon di no contempla e refineria den su plannan pa futuro, pero pakico ta asina dificil pa bisa pueblo esey? Si bo ta asina ‘tough’ pa tuma e decision ey, y nos ta kere cu e ta esun corecto, pakico tanto pantomima alrededor di e asunto aki? Mas importante ta pa cuminsa elabora e plannan cu por aporta na desaroyo economico na San Nicolas cu, manera nos a expresa na varios ocasion, ta e prioridad number un pa cualkier gobierno. Pero un cos si: mester traha cu realismo. Realismo no solamente pa loke ta e proyectonan riba nan mes, pero tambe realismo di unda financiamento por bin. Den e situacion actual no ta solamente moralmente condenable pa kier financia proyecto cerca nos cu placa horta di e pueblo bisiña, pero e ta hinca nos den problema cu nos partner economico mas grandi, y cu e infrastructura di supervision financiero internacional.

Ta keda un problema si. Ken ta bay paga pa e desmantelamento di e refineria? Formalmente Citgo/Pdvsa tin un responsabilidad aki, cumpliendo cu e contrato firma na 2016, pero cuidao nos no ta haya un dori cu nos no por pluma…